Η πρόκληση του αύριο: Ανθεκτικότητα ή κατάρρευση;
Μια από τις πιο άνυδρες περιοχές του πλανήτη, η έρημος Ταρ στην Ινδία, μεταμορφώνεται σταδιακά σε εύφορο τοπίο. Σύμφωνα με νέα επιστημονική μελέτη, η έρημος έχει γίνει 38% πιο πράσινη μέσα σε μόλις 20 χρόνια, λόγω ενός σπάνιου συνδυασμού: της κλιματικής αλλαγής και της ραγδαίας γεωργικής και αστικής επέκτασης. Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Cell Reports Sustainability, βασίστηκε σε δορυφορικά δεδομένα της περιόδου 2001–2023. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν σημαντική αύξηση της βλάστησης, ιδίως μετά την ενίσχυση των θερινών μουσώνων, οι οποίοι έχουν φέρει 64% περισσότερες βροχές στην περιοχή. Η έρημος Ταρ –γνωστή και ως Μεγάλη Ινδική Έρημος– εκτείνεται σε περίπου 200.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα στα σύνορα Ινδίας και Πακιστάν και φιλοξενεί πάνω από 16 εκατομμύρια ανθρώπους, γεγονός που την καθιστά τη πιο πυκνοκατοικημένη έρημο του πλανήτη.
Όπως εξηγεί ο καθηγητής Vimal Mishra από το Ινδικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας στο Gandhinagar, «η αύξηση της διαθεσιμότητας σε νερό και ενέργεια έχει οδηγήσει στην ταχεία επέκταση των καλλιεργήσιμων και δομημένων περιοχών, με αξιοσημείωτη βελτίωση στην απόδοση των καλλιεργειών». Πρόκειται για μοναδικό φαινόμενο: καμία άλλη έρημος στον κόσμο δεν έχει καταγράψει ταυτόχρονη αύξηση σε αστικοποίηση, γεωργία και βροχοπτώσεις μέσα σε δύο δεκαετίες.
Η μελέτη εξετάζει τόσο τα κλιματικά δεδομένα όσο και τα ανθρώπινα ίχνη στο έδαφος: οι μουσώνες αποδεικνύονται το κυρίαρχο στοιχείο της μεταμόρφωσης, καθώς η θεαματική αύξηση των βροχών έχει αλλάξει τη μορφή του εδάφους. Παράλληλα, οι υποδομές άρδευσης, οι οποίες αντλούν υπόγεια νερά και τα διοχετεύουν σε καλλιέργειες και κατοικημένες περιοχές, έχουν ενισχύσει τη γεωργική δραστηριότητα ακόμη και εκτός της περιόδου των μουσώνων. Ωστόσο, η εξάρτηση από τους υπόγειους υδάτινους πόρους κρύβει κινδύνους εξάντλησης, προειδοποιούν οι ερευνητές. Εάν δεν υπάρξει βιώσιμη διαχείριση, η πρόοδος μπορεί σύντομα να μετατραπεί σε κρίση.
Παρά τα ενθαρρυντικά σημάδια, η εικόνα δεν είναι εξ ολοκλήρου αισιόδοξη. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες, αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, απειλούν ήδη τα 16 εκατομμύρια κατοίκων της Ταρ, ενώ η αυξημένη ένταση των βροχοπτώσεων εγκυμονεί κινδύνους καταστροφικών πλημμυρών. Οι ερευνητές τονίζουν την ανάγκη για ανθεκτικές καλλιέργειες, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και πολιτικές προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, προκειμένου να διατηρηθεί η πρόοδος και να αποφευχθούν νέα κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα. Η έρημος Ταρ είναι σήμερα πιο πράσινη από ποτέ – αλλά με ποιο κόστος; Αν η ανθρωπότητα καταφέρει να αξιοποιήσει υπεύθυνα τα δώρα της φύσης, ίσως η Ταρ να αποτελέσει ένα διεθνές παράδειγμα προσαρμογής και ανθεκτικότητας σε έναν μεταβαλλόμενο πλανήτη.
