Μάζεψαν τα πράγματά τους σε δυο μέρες, εξορίστηκαν από τον τόπο τους, κι όταν επέστρεψαν, βρήκαν το χωριό ερειπωμένο και τα σπίτια τους κατεστραμμένα
Ο Ηρακλής Σπανόπουλος γεννήθηκε στον οικισμό Ατσίτενο, χτισμένο σε πλαγιά 11,5 χιλιομέτρων από τον Εύξεινο Πόντο και 5 χλμ. νοτιοανατολικά της Ινέπολης. Ο πληθυσμός του χωριού, κατά προσέγγιση, αποτελούνταν από 150 ελληνικές και 40 τουρκικές οικογένειες. Οι περίπου 700 Έλληνες, γηγενείς επί αιώνες, μιλούσαν μια τοπική ελληνική διάλεκτο, ενώ αργότερα εγκαταστάθηκαν στον οικισμό πρόσφυγες από τη Ρωσία, την Κωνσταντινούπολη και τη Σινώπη. Η κοινότητα διατηρούσε εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Κωνσταντίνο και ένα τετρατάξιο δημοτικό σχολείο με δύο δασκάλους. Η οικονομία στηριζόταν κυρίως σε εμπόρους και τεχνίτες – υποδηματοποιούς, ράφτες και σιδηρουργούς. Η προσωπική μαρτυρία του Σπανόπουλου έχει καταγραφεί στο Αρχείο Προφορικής Παράδοσης του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, τη μεγαλύτερη συλλογή προφορικής ιστορίας στην Ελλάδα και μία από τις σημαντικότερες της Ευρώπης.
«Ιούνιος του 1916: η αρχή του διωγμού»
«Ήταν Ιούνιος του 1916 όταν μας ανακοίνωσαν την εξορία. Οι τζανταρμάδες ήρθαν και μας έδωσαν προθεσμία λίγων ημερών για να μαζέψουμε τα υπάρχοντά μας. Πήραμε μαζί μας μόνο ό,τι μπορούσαμε σε ρουχισμό. Κάποια πράγματα πουλήσαμε όσο-όσο· άλλα τα αφήσαμε σε Τούρκους συγχωριανούς για φύλαξη, όμως δεν τα ξαναείδαμε ποτέ. Κατεβήκαμε πεζή στην Ινέπολη και φορτώσαμε όσα είχαμε σε βοδάμαξες. Όλο το χωριό σχεδόν ξεριζώθηκε μέσα σε μια ημέρα. Η πρώτη στάση ήταν το Τατάι, κι από εκεί μας διασκόρπισαν στο χωριό Πεαζλάρ. Πέντε μήνες μετά, φύγαμε κρυφά και φτάσαμε στην Κασταμονή, όπου μείναμε εξόριστοι μέχρι το φθινόπωρο του 1918. Η πείνα και η ανέχεια θέρισαν. Πολλοί πέθαναν. Ό,τι είχαμε το ξοδέψαμε για να επιβιώσουμε. Κάναμε κάθε είδους εργασία – άντρες και γυναίκες. Ακόμα και χαμάληδες. Προσωπικά, εργάστηκα ως τσοπάνης για κάποιον μπέη.»
Η επιστροφή και ο νέος ξεριζωμός
«Όταν επιστρέψαμε στο Ατσίτενο, βρήκαμε το χωριό ερειπωμένο. Τα σπίτια μας είχαν καταστραφεί. Ξεκινήσαμε από την αρχή, αλλά δεν προλάβαμε να ξανασταθούμε. Το 1920 εξορίστηκαν εκ νέου οι άνδρες, με προορισμό τη Μαλάτεια, στα ενδότερα της Μικράς Ασίας. Το 1922 ήρθε ο δεύτερος και τελικός διωγμός. Το χωριό άδειασε ολοκληρωτικά. Εγώ εγκατέλειψα το Ατσίτενο το 1920 και πήγα να εργαστώ στο Ζονγκουλντάκ. Έμαθα από πατριώτες ότι τον Νοέμβριο του 1922 το χωριό εκκενώθηκε οριστικά. Οι κάτοικοι της Ινέπολης και των γύρω περιοχών έφυγαν όλοι μαζί. Εκείνη την εποχή ήμουν ξανά εξόριστος στην Κασταμονή. Οι τουρκικές αρχές μας μετέφεραν στο Ζονγκουλντάκ και από εκεί, μέσω Κωνσταντινούπολης, έφτασα στην Ελλάδα.»
Η μαρτυρία αυτή αποτελεί μία από τις χιλιάδες προσωπικές αφηγήσεις που συνθέτουν την ιστορική μνήμη του μικρασιατικού ελληνισμού και τεκμηριώνουν, με τη δύναμη της βιωμένης εμπειρίας, τις τραγικές συνέπειες των διωγμών και της εθνοκάθαρσης στον Πόντο και τη Μικρά Ασία.
Πηγή: Pontosnews
