Μετασχηματισμός, όχι εξαφάνιση, το πιθανότερο σενάριο
Μια στις τέσσερις θέσεις εργασίας στον κόσμο είναι δυνητικά εκτεθειμένη στις επιπτώσεις της δημιουργικής τεχνητής νοημοσύνης (Generative AI), σύμφωνα με νέα μελέτη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) σε συνεργασία με το Εθνικό Ινστιτούτο Έρευνας της Πολωνίας (NASK). Ωστόσο, όπως υπογραμμίζουν οι ερευνητές, ο μεγαλύτερος κίνδυνος δεν είναι η πλήρης απώλεια των θέσεων εργασίας, αλλά ο μετασχηματισμός των επαγγελματικών καθηκόντων και η αναδιάρθρωση των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την απασχόληση. Η έκθεση, με τίτλο «Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη και Θέσεις Εργασίας: Ένας Βελτιωμένος Παγκόσμιος Δείκτης Επαγγελματικής Έκθεσης», αποτελεί την πιο εμπεριστατωμένη ανάλυση έως σήμερα σχετικά με την επίδραση της GenAI στην παγκόσμια αγορά εργασίας. Βασισμένη σε περίπου 30.000 πραγματικές επαγγελματικές περιγραφές και εμπλουτισμένη με επιτόπιες εκτιμήσεις ειδικών, προσφέρει ένα νέο εργαλείο για τις κυβερνήσεις και τους κοινωνικούς εταίρους ώστε να εντοπίσουν τους τομείς με τη μεγαλύτερη πιθανότητα τεχνολογικού μετασχηματισμού.
Η ανάλυση καταδεικνύει ότι το 25% των επαγγελμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο βρίσκεται σε τομείς υψηλής έκθεσης στην τεχνητή νοημοσύνη, με το ποσοστό αυτό να ανέρχεται στο 34% στις χώρες υψηλού εισοδήματος. Ιδιαίτερα ευάλωτες κρίνονται οι διοικητικές και γραμματειακές θέσεις, όπου η δυνατότητα αυτοματοποίησης των γνωστικών διαδικασιών είναι μεγαλύτερη. Το εύρημα αυτό επιβεβαιώνει την ήδη αυξανόμενη πίεση για επανακαθορισμό ρόλων και λειτουργιών σε τομείς όπου η τεχνολογία μπορεί να αντικαταστήσει επαναλαμβανόμενες εργασίες.
Η μελέτη αναδεικνύει και μία σημαντική κοινωνική διάσταση: τις έμφυλες ανισότητες στην επίδραση της GenAI. Στις ανεπτυγμένες οικονομίες, σχεδόν μία στις δέκα γυναίκες εργάζεται σε επαγγέλματα που χαρακτηρίζονται ως υψηλού κινδύνου πλήρους αυτοματοποίησης, σε αντίθεση με μόλις 3,5% των ανδρών. Οι ερευνητές επισημαίνουν πως η έλλειψη ψηφιακών δεξιοτήτων και η άνιση πρόσβαση στην εκπαίδευση μπορούν να εντείνουν τις ήδη υφιστάμενες ανισότητες, καθιστώντας κρίσιμη την ανάγκη για συμπεριληπτικές στρατηγικές ενίσχυσης των δεξιοτήτων. Όπως σημειώνει ο Pawel Gmyrek, ανώτερος ερευνητής της ILO και επικεφαλής της μελέτης, «το εργαλείο που δημιουργήσαμε επιτρέπει στις χώρες να ξεφύγουν από θεωρητικές υποθέσεις και να βασιστούν σε πραγματικά δεδομένα της αγοράς εργασίας για να σχεδιάσουν πολιτικές έγκαιρης παρέμβασης και στήριξης των εργαζομένων».
Την ίδια στιγμή, ο Marek Troszyński από το NASK υπογραμμίζει ότι ο δείκτης μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για τον εντοπισμό κρίσιμων τομέων όσο και για τον στρατηγικό σχεδιασμό μετάβασης, σε συνεργασία με τα συνδικάτα και τους εργοδότες. Η έκθεση προειδοποιεί, ωστόσο, ότι η πιθανή έκθεση στην τεχνολογία δεν συνεπάγεται αυτόματη υιοθέτηση. Παράγοντες όπως οι υποδομές, οι θεσμικές ικανότητες, οι τεχνικοί περιορισμοί και το επίπεδο εκπαίδευσης θα καθορίσουν το πραγματικό εύρος ενσωμάτωσης της GenAI στην εργασία. Το βασικό συμπέρασμα της μελέτης είναι πως η δημιουργική τεχνητή νοημοσύνη δεν προμηνύει την κατάργηση της εργασίας, αλλά την επαναδιαπραγμάτευση της φύσης της. Η ILO καλεί τις κυβερνήσεις, τους εργοδοτικούς φορείς και τις οργανώσεις εργαζομένων να κινητοποιηθούν άμεσα μέσα από κοινωνικό διάλογο, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ομαλή μετάβαση, η διατήρηση της ποιότητας της εργασίας και η αποφυγή νέων αποκλεισμών. Σε έναν κόσμο που μετασχηματίζεται ψηφιακά με ραγδαίους ρυθμούς, η πρόκληση δεν είναι πλέον αν η τεχνητή νοημοσύνη θα επηρεάσει την εργασία, αλλά πώς θα διασφαλιστεί ότι ο μετασχηματισμός αυτός θα είναι δίκαιος, συμπεριληπτικός και κοινωνικά βιώσιμος.
