Φραγκίσκος, ο «Πάπας των φτωχών»: Η ζωή του ως Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο και το έργο του ως ποντίφικας
Ο θάνατος του Πάπα Φραγκίσκου σε ηλικία 88 ετών σηματοδοτεί το τέλος μιας παπικής διαδρομής που έσπασε παραδόσεις, συγκλόνισε δομές και έδωσε νέα πνοή στον ρόλο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στον σύγχρονο κόσμο. Ο κατά κόσμον Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο, πρώτος πάπας από τη Λατινική Αμερική και μοναδικός Ιησουίτης που ανέλαβε τον παπικό θρόνο, γεννήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 1936 στο Μπουένος Άιρες. Ήταν γιος Ιταλών μεταναστών — ο πατέρας του εργαζόταν ως λογιστής στους σιδηρόδρομους της Αργεντινής, ενώ η μητέρα του ήταν νοικοκυρά. Από τα πρώτα του βήματα, φάνηκε πως η ζωή του δεν θα κυλούσε μέσα στα συνηθισμένα πλαίσια. Σπούδασε φιλοσοφία, δίδαξε λογοτεχνία και ψυχολογία σε καθολικά κολέγια και χειροτονήθηκε ιερέας το 1969. Το 1986, ολοκλήρωσε διδακτορικές σπουδές στη θεολογία στη Γερμανία, εμβαθύνοντας στις ρίζες της δυτικής χριστιανικής σκέψης. Το 1992 έγινε επίσκοπος και στη συνέχεια αρχιεπίσκοπος του Μπουένος Άιρες, κατακτώντας με την απλότητά του και την αφοσίωσή του τις καρδιές των απλών πιστών.
Η εκλογή του στον παπικό θρόνο, στις 13 Μαρτίου 2013, αποτέλεσε ιστορική τομή. Με το όνομα «Φραγκίσκος», προς τιμήν του Αγίου της Ασίζης, ο νέος πάπας ξεκίνησε μια αποστολή με έντονο ανθρωπιστικό πρόσημο και ξεκάθαρο μήνυμα για φτωχούς, περιθωριοποιημένους και κατατρεγμένους. Η πρώτη του δήλωση από τον εξώστη του Αγίου Πέτρου ήταν λιτή αλλά συγκλονιστική: «Οι καρδινάλιοι έφτασαν μέχρι την άκρη του κόσμου για να εκλέξουν τον νέο επίσκοπο Ρώμης». Συνειδητά απέφυγε τα εξωτερικά σύμβολα ισχύος. Φόρεσε σιδερένιο αντί για χρυσό σταυρό, απαρνήθηκε το πολυτελές παπικό διαμέρισμα και προτίμησε τον ξενώνα του Βατικανού. Προέταξε τη φιλανθρωπία έναντι της επιδεικτικής τελετουργίας, αναδεικνύοντας το πρόσωπο μιας Εκκλησίας που «κατεβαίνει στον δρόμο» και στέκεται δίπλα στον άνθρωπο της ανάγκης.
im not religious but damn ang lungkot ng passing ni Pope Francis, he’s probably the most progressive pope we had so far. during his last days on earth, he was calling for peace and ceasefire in gaza, he’s even in favor of same sex union. ang lungkot :(( pic.twitter.com/tDwvSTFOs2
— rie (@vsgyaki) April 21, 2025
Υπήρξε αμείλικτος απέναντι στις παθογένειες του θεσμού που εκπροσωπούσε. Περιόρισε οικονομικά προνόμια των καρδιναλίων, προώθησε διαφάνεια στα οικονομικά του Βατικανού και προσπάθησε να αναμετρηθεί με σκάνδαλα που είχαν τραυματίσει το κύρος της Εκκλησίας. Παράλληλα, διεύρυνε τον θεολογικό λόγο με προοδευτικές τοποθετήσεις, όπως εκείνη η ιστορική φράση για τους ομοφυλόφιλους: «Ποιος είμαι εγώ για να τους κρίνω, αν αναζητούν τον Θεό;». Αντιτάχθηκε σθεναρά σε κάθε μορφή πολέμου, τονίζοντας με σταθερότητα πως «ο πόλεμος είναι πάντα ήττα». Στην περίπτωση της Ουκρανίας, πήγε προσωπικά στην πρεσβεία της Ρωσίας στο Βατικανό για να εκφράσει την ανησυχία του και να ζητήσει ειρήνη. Η οικολογική του εγκύκλιος «Laudato si’», εμπνευσμένη από το έργο του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, προκάλεσε παγκόσμιο αντίκτυπο καλώντας για επανασύνδεση της ανθρωπότητας με τη φύση.
View of St. Peter’s Square following Pope Francis’ death https://t.co/PEJU0kOTSe
— Reuters (@Reuters) April 21, 2025
Η σχέση του με την Ορθοδοξία υπήρξε πρωτοφανώς θερμή. Ο Φραγκίσκος δεν αντιμετώπιζε τον διάλογο με την Ορθόδοξη Εκκλησία ως πολιτική ευγένεια αλλά ως υπαρξιακή ανάγκη. Είχε ταχθεί υπέρ της ενοποίησης της ημερομηνίας εορτασμού του Πάσχα και επεδίωκε κοινές διαθρησκειακές πρωτοβουλίες για την ειρήνη και τη συνύπαρξη. Ωστόσο, η πορεία του δεν στερήθηκε αμφισβήτησης. Πολλοί μέσα στους κόλπους της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας τον κατηγόρησαν για υπερβολικά απλό και “λαϊκό” ύφος, για αποδυνάμωση της ιεραρχικής αυστηρότητας και για «εκκοσμίκευση» του παπικού ρόλου. Μα γι’ αυτό ακριβώς τον αγάπησαν τόσοι άνθρωποι — επειδή υπήρξε ανθρώπινος, ταπεινός, ειλικρινής. Ένας ποιμένας που μιλούσε από καρδιάς και ζούσε το Ευαγγέλιο στην πράξη.
Ο Πάπας Φραγκίσκος είχε ζητήσει να ταφεί στη βασιλική της Santa Maria Maggiore και όχι στο Βατικανό, σπάζοντας μία ακόμη παράδοση αιώνων. Ούτε χρυσά φέρετρα ούτε περίτεχνες σφραγίδες· μόνο ένα απλό ξύλινο φέρετρο με επένδυση ψευδαργύρου, συμβολίζοντας το πέρασμα ενός πατέρα που διάλεξε να ζήσει ως ταπεινός διάκονος του Θεού. Η παρακαταθήκη του δεν μετριέται μόνο σε θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Μετριέται στις καρδιές εκείνων που ένιωσαν λιγότερο μόνοι, λιγότερο απορριφθέντες, περισσότερο αποδεκτοί. Ο Φραγκίσκος δεν υπήρξε μόνο Πάπας· υπήρξε αδελφός, φίλος, φωνή ελπίδας. Ένας άνθρωπος που έδωσε φωνή σε όσους η κοινωνία είχε ξεχάσει.
