Η κυκλική οικονομία είναι μοντέλο ανάπτυξης, αλλά γίνεται με διαφορετικό τρόπο στη Δύση απ’ ό,τι στην Ασία και ειδικά στην Κίνα.
Η συνεχής αύξηση του πληθυσμού αλλά και του πλούτου καθιστά τη ζήτηση για νέα προϊόντα μεγαλύτερη από ποτέ, εξαντλεί τους φυσικούς πόρους του πλανήτη με ταχύτερους ρυθμούς από ότι αναπληρώνονται, οδηγεί στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος και συνεισφέρει στην αύξηση των παραγόμενων αποβλήτων. Η μείωση του πληθυσμού της υπαίθρου και η αστικοποίηση δημιουργούν την ανάγκη για όλο και περισσότερα τυποποιημένα και συσκευασμένα προϊόντα, με υψηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα που προέρχεται τόσο από την παραγωγή των προϊόντων όσο και από την αυξημένη παραγωγή των αστικών στερεών αποβλήτων. Η αύξηση αυτή καθώς και η μη ορθή διαχείριση των απορριμμάτων υποβαθμίζει τα αστικά κέντρα επιφέροντας κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά προβλήματα.
γράφει η Άρση Γιαννέλου, δημοσιογράφος
Η κυκλική οικονομία είναι μοντέλο ανάπτυξης, αλλά γίνεται με διαφορετικό τρόπο στη Δύση απ’ ό,τι στην Ασία και ειδικά στην Κίνα. Στόχος της Δύσης είναι να αυξηθεί η προστιθέμενη αξία των αποβλήτων. Να εξαχθεί ότι χρήσιμο υπάρχει και να επανενταχθεί στον οικονομικό κύκλο με θετικά αποτελέσματα και για το περιβάλλον. Για την Ελλάδα είναι ένας τρόπος για να συγκρατήσει την εξάρτηση της από άλλες χώρες και όχι μόνο από την Ευρωπαϊκή Ένωση ώστε να μειώσουμε τον όγκο των εξαγωγών και να βρούμε ένα νέο πεδίο οικονομικής δραστηριότητας στο τομέα των αποβλήτων. Η κυκλική οικονομία είναι ένα καινούργιο μοντέλο ανάπτυξης αλλά δεν είναι αυστηρά προσδιορισμένο, άρα πρέπει να προσαρμόζεται σε κάθε κοινωνία με τις ιδιαιτερότητες της και ακολουθώντας τις γενικές αρχές. Οι λύσεις διαχείρισης των Αστικών Στερεών Αποβλήτων πρέπει να είναι οικονομικά βιώσιμες, τεχνικά, κοινωνικά και νομικά εφικτές και περιβαλλοντικά φιλικές.
Το mainstream narrative της κυκλικής οικονομίας.
Η κυκλική οικονομία είναι σε κάποιο βαθμό η μετεξέλιξη της ανακύκλωσης, έχει όμως και μια σημαντική διαφορά: Στην ανακύκλωση, ένα χρησιμοποιημένο προϊόν αποσυντίθεται σε πρώτες ύλες που ανακτώνται προς επαναχρησιμοποίηση στην παραγωγή νέων προϊόντων. Στην κυκλική οικονομία, το προϊόν σχεδιάζεται εξαρχής, έτσι ώστε να μπορεί να γίνεται ανακατασκευή και επαναμεταποίηση, για να επαναχρησιμοποιηθεί ως καινούργιο. Μπαίνει, έτσι, φρένο στην αλόγιστη εξάντληση, ανεπιστρεπτί, των πλουτοπαραγωγικών πόρων του πλανήτη και την καταστροφή της βιόσφαιρας λόγω της ρύπανσης του περιβάλλοντος και της συνεπαγόμενης κλιματικής αλλαγής.
Η αθέατη πλευρά που δεν συζητείται είναι η παραγωγή αποβλήτων που κάνει ο κάθε πολίτης. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο κάθε πολίτης παράγει 2,5 τόνους απόβλητα το χρόνο, τα 500 κιλά είναι τα οικιακά απόβλητα, οι δύο τόνοι είναι τα απόβλητα που αντιστοιχούν σε έναν πολίτη από τις βιομηχανικές δραστηριότητες (την εμπορία των προϊόντων, τη μεταφορά, την παραγωγή τους). Αυτά τα απόβλητα που αντιστοιχούν στο 80% του συνόλου, αποτελούν και αυτά μέρος της κυκλικής οικονομίας. Άρα οι βιομηχανίες πρέπει να αλλάξουν τις εφοδιαστικές αλυσίδες, να αλλάξουν τον τρόπο παραγωγής για να αυξήσουν την αυτάρκεια και την ανθεκτικότητα των προϊόντων στα πλαίσια της παγκόσμιας οικονομίας.
Κυκλική οικονομία και ηλεκτρονικά απόβλητα
Το πιο σοβαρό παράδειγμα κυκλικής οικονομίας και εκεί που χρειάζεται καίριες παρεμβάσεις από τις κυβερνήσεις είναι τα ηλεκτρονικά απόβλητα. Παράγονται 60 εκ. τόνοι το χρόνο και αναμένεται να φτάσουν τα 100 εκ. τόνους σε μια δεκαετία. Η οικονομική τους αξία τεράστια καθώς εμπεριέχουν κυρίως πολύτιμα μέταλλα και άλλα υλικά που υπολογίζονται στα 60 δισ. δολάρια ετησίως. Μεγάλο μέρος των ηλεκτρονικών αποβλήτων είναι τα κινητά τηλέφωνα που καθίσταντο άχρηστα διότι οι εταιρείες που τα παράγουν αλλάζουν διαρκώς το software. Στην Αμερική έχει ξεκινήσει μια μεγάλη συζήτηση για το νόμο «right to repair» (δικαίωμα στην επισκευή).
Τον προωθούν μαζικά πολλές ενώσεις καταναλωτών, πανεπιστήμια και συνδικάτα τεχνικών, το πολεμούν όλες οι μεγάλες εταιρείες. Για τους Αμερικανούς έχει προχωρήσει και στα αυτοκίνητα το right to repair your car και αποτελεί τεράστιο θέμα. Οι αυτοκινητοβιομηχανίες έχουν ήδη αρχίσει να συζητούν το θέμα «από την ιδιοκτησία του αυτοκινήτου στη χρήση του». Διότι μακροπρόθεσμα πρέπει να συνεργαστούν με εταιρείες software για να έχουν μέλλον τα αυτοκίνητα τους. Η αλλαγή που φέρνει η κυκλική οικονομία είναι πολύ μεγαλύτερη από την ανακύκλωση και τη διαχείριση αποβλήτων και ακουμπάει όλη τη βιομηχανική δραστηριότητα. Για να επιτευχθεί η μετάβαση στην κυκλική οικονομία και να εδραιωθεί ως νέο οικονομικό μοντέλο απαιτείται εκτεταμένη πολιτική υποστήριξη σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
