Ανθρώπινα λάθη;
Από την Ευτυχία Παπούλια
Κοινωνιολόγος
Ένα λάθος που επαναλαμβάνεται περισσότερο από μία φορά είναι μια απόφαση.
Πάουλο Κοέλο
“Είναι έτοιμο;”, ρώτησε ο φίλος του τον Μιχαήλ Άγγελο που του είχε αναθέσει να φιλοτεχνήσει το πορτραίτο του κι αφού σηκώθηκε απ’ το σκαμπό, στο οποίο είχε καθηλωθεί για μέρες ποζάροντας, πήγε και κάθισε δίπλα του για να… κατασκοπεύσει το αποτέλεσμα.. “Ω, είναι υπέροχο, θαυμάσιο, τέλειο!”. “Μην βιάζεσαι”, του απάντησε ο Μιχαήλ Άγγελος, “έχω να κάνω κάποιες βελτιώσεις”. “Να, πρέπει να προσθέσω μερικές μαύρες τρίχες στον δεξιό κρόταφο και περίπου αλλες τόσες στην αριστερή πλευρά”. “Μα έλα τώρα, αυτά ειναι λεπτομέρειες”, του λέει ο φίλος του. “Δεν έχεις δίκιο, οι λεπτομέρειες κάνουν την τελειότητα! Και η τελειότητα δεν είναι λεπτομέρεια”, του απαντά ο μεγάλος αυτός καλλιτέχνης της Αναγέννησης.
Αυτή ηταν η αντίληψη για την τελειότητα που καθοδηγούσε, αιώνες πριν, τους δημιουργούς έργων Τέχνης στην Ευρώπη αλλά και πολλούς αιώνες πιο πριν στην Αρχαία Ελλάδα και παρέδωσαν σε εμάς Παρθενώνες και άλλα αριστουργήματα μέσα από τα οποία διαφαίνεται το πάθος για την τελειότητα. Ένα πάθος που δεν θα πρέπει να περιορίζεται μόνο στην Τέχνη αλλά θα πρέπει να χαρακτηρίζει ακόμη και τις πιο απλές μας δραστηριότητες, κυρίως αυτές που μας αναθέτουν οι εργοδότες μας, για τις οποίες μας πληρώνουν και οι όποιες ατέλειες ή προχειρότητες και επιπολαιότητες μπορεί να έχουν μέχρι και τραγικές επιπτώσεις, όπως αυτή η ασύλληπτη “επιπολαιότητα”, αδιαφορία, του υπεύθυνου των σιδηροδρόμων στην Λάρισα.
Τάση
Αυτή η τάση, η συνήθεια ελάχιστων, θα έλεγα, να επιδιώκουν το τέλειο αποτέλεσμα, σε ό,τι κι αν αναλαμβάνουν, αντί να εκθειάζεται και να αναδεικνύεται ως το σημαντικότερο προσόν ενός εργαζόμενου, τείνει να ξορκίζεται ως εμμονή, ως ψυχοπάθεια. Όποιος επιμένει να τα κάνει ολα τέλεια ειναι… τελειομανής! Είναι μανιακός και ως εκ τούτου… επικίνδυνος!
Μα είναι δυνατόν να τα κάνει κάποιος ολα τέλεια; Άνθρωποι είμαστε, ειναι η πρώτη αντίδραση. Θεωρητικά είναι δυνατόν! Πρακτικά δύσκολο, όχι ομως ανέφικτο. Και είναι δύσκολο, γιατί εξ’ ορισμού είμαστε διατεθειμένοι να αποδεχτούμε ολοι, εμείς προσωπικά αλλά και η κοινωνία, τις όποιες παραλείψεις μας, τα όποια λάθη ως κάτι σύμφυτο με την ανθρώπινη υπόστασή μας. Είναι θεωρούμε παντελώς αδύνατο να φέρουμε εις πέρας ενα μικρό ή μεγάλο έργο χωρίς κάποιες…ατέλειες. Εδω στην χώρα μας έχουμε επινοήσει τον όρο ‘ανθρώπινο λάθος’ ωσάν δηλαδή σε αντιδιαστολή να κάνουν λάθη και οι μηχανές τα αυτοκίνητα ή οι υπολογιστές από κάποια…απερισκεψία τους!
Απενεχοποίηση
Ένας όρος που σκοπό έχει να μας απενοχοποιεί, τουλάχιστον ηθικά απ’ την αναποτελεσματικότητά μας και τις ευθύνες μας. Αν όμως κάποιος που παρέχει υπηρεσίες σε ευαίσθητους κυρίως, χώρους οπως σιδηροδρομικοί σταθμοί, υγεία, αεροδρόμια, γνωρίζει εκ των προτέρων πως κανένα “ανθρώπινο λάθος” που θα έχει επιπτώσεις στην επιχείρηση δεν θα είναι ανεκτό και πως ο υπάλληλος θα χάσει την θέση του χωρίς δεύτερη κουβέντα, τότε να είμαστε απολύτως βέβαιοι πως, αν δεν εκλείψουν τελείως, θα περιοριστούν εντυπωσιακά αυτά τα ακατανόητα “ανθρώπινα λάθη” που τα επικαλούμαστε κάθε φορά ως ενα πιθανό φυσικό ενδεχόμενο αφού τελικά… “άνθρωποι είμαστε… δεν είμαστε ρομπότ”!
Ανθρώπινα λάθη; Ένας όρος που θα είμασταν πιο ειλικρινείς με τους εαυτούς μας αν τον αντικαθιστούσαμε με τον όρο ανθρώπινη ανευθυνότητα και επιπολαιότητα. Φυσικά, να χάσει κάποιος την δουλειά του ως ένα μέσο για να περιοριστούν τα “ανθρώπινα λάθη” ειναι το χειρότερο απ’ όλα. Ειναι ένας απάνθρωπος τρόπος, ενδεχομένως όχι αποτελεσματικός, για να γίνουμε όλοι πιο υπεύθυνοι απέναντι στους εργοδότες μας, τους εαυτούς μας και την κοινωνία. Ο καλύτερος τρόπος ειναι η καλλιέργεια και η ανάπτυξη ηθικών προσόντων που θα πρέπει να συμβαδίζουν παράλληλα και επικουρικά με την τεχνική και επιστημονική κατάρτιση και να συνεκτιμώνται με τα άλλα τυπικά προσόντα που είναι απαραίτητα για μια δραστηριότητα.
Ευθύνη
Το αίσθημα ευθύνης, η συνέπεια, η αφοσίωση, η αγάπη γι’ αυτό που κάνουμε, ειναι μερικά απ’ αυτά τα ηθικά προσόντα που αν δεν μας συνοδεύουν και δεν ελέγχουν την κάθε μας πράξη τότε η όποια κατάρτιση διαθέτουμε, ουσιαστική ή πιστοποιημένη από κάποιους τίτλους μηδενίζεται, ειναι παντελώς άχρηστη, ίσως και επικίνδυνη για τους άλλους. Ένας οδηγός αυτοκινήτου που δεν σέβεται τον ΚΟΚ ειναι εκτός από ασυνείδητος και επικίνδυνος, σε όλους τους τομείς. Ποιος όμως τον αντιμετωπίζει έτσι και όχι απλά ως κάποιον που… έχει πολλά στο μυαλό του ή απλά βιάζεται;
Ενας γιατρός που εκ προοιμίου αποδέχεται για τον εαυτό του ως “ιατρικό λάθος” μια βλάβη στον ασθενή που μπορεί να του κοστίσει και την ζωή του ή που προβαίνει σε μια επέμβαση χωρίς προηγουμένως να τον ενημερώσει για πιθανές επιπλοκές μόνο και μόνο για να μην τον χάσει από πελάτη, πρέπει να ασκεί το επάγγελμα; Μα φυσικά όχι!
Η αίσθηση της ευθύνης και ολα τα απαραίτητα ηθικά προσόντα για την άσκηση μιας δραστηριότητας δεν διδάσκονται στους χώρους μάθησης. Οι εργοδότες, είτε στον ιδιωτικό είτε στον δημόσιο τομέα, αρκούνται στα λεγόμενα τυπικά προσόντα. Τα ψυχομετρικά τεστ, όπου αυτά απαιτούνται, δεν αναδεικνύουν την πνευματική επάρκεια του εξεταζόμενου.
Αρετές…
Οι ψυχικές και πνευματικές αρετές που θα μας κάνουν πιο υπεύθυνους ανθρώπους πρέπει να καλλιεργούνται απ’ την κατώτερη βαθμίδα εκπαίδευσης και η σπουδαιότητά τους να επισημαίνεται στους σπουδαστές της Ανώτατης Εκπαίδευσης ως εξ’ ίσου αν οχι περισσότερο σημαντική με την επιστημονική τους κατάρτιση. Ο μαθητής του Δημοτικού για παράδειγμα, πρέπει να μάθει να γράφει σωστά τα γράμματα τις λέξεις, τις προτάσεις, κι όταν του βάλουν μια έκθεση, να παραδώσει ένα καλαίσθητο γραπτό με τόνους, τελείες και τα απαραίτητα σημεία στίξης.
Μόνο ετσι το παιδί ‘εθίζεται’ απο μικρή ηλικία στην επιδίωξη της τελειότητας. Διαφορετικά, ακόμα κι αν τελειώσει με άριστα την Ιατρική δεν θα είναι ποτέ ένας ‘άρτιος’ καλός γιατρός αν η συνταγογράφησή του ειναι δυσανάγνωστη απ’ τον ασθενή του και μόνο ο φαρμακοποιός μπορεί να την…αποκρυπτογραφήσει. Όπως και ο νέος οδηγός που εχει βάλει ανάποδα το Ν στο πίσω τζάμι του αυτοκινήτου του, θα παραμείνει πάντα…νέος οδηγός, για να αναφερθώ στα πιο συνηθισμένα δείγματα έλλειψης ηθικών προσόντων απο κάποιες δραστηριότητες…
