Κηδεία Μίκη Θεοδωράκη - Χανιά: Τον ξεπροβόδισαν ο δήμαρχος Γιάννης Μώραλης και η φιλαρμονική ορχήστρα
Στην τελευταία του κατοικία, στον οικογενειακό τάφο στον Γαλατά Χανίων, οδεύει ο Μίκης Θεοδωράκης. Η σορός του Μίκη Θεοδωράκη θα μεταφερθεί με το πλοίο της γραμμής στην Κρήτη, όπου αναμένεται να φτάσει αύριο, Πέμπτη, στις 7:30, στο λιμάνι της Σούδας. Με μια ενδιάμεση στάση στην πλατεία της Δημοτικής Αγοράς των Χανίων, η σορός του θα μεταφερθεί στον Μητροπολιτικό Ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου για λαϊκό προσκύνημα και στις 13:00 στο χωριό του, τον Γαλατά, στον ναό του Αγίου Νικολάου, όπου και θα τελεστεί η εξόδιος ακολουθία σε στενό κύκλο και με αυστηρή τήρηση του πρωτοκόλλου για τη δημόσια υγεία.
Η ταφή του θα γίνει στο κοιμητήριο του χωριού, όπως εκείνος επιθυμούσε, για να βρίσκεται δίπλα στον πατέρα του, τον αδελφό του και τη μητέρα του. Στην Κρήτη έχουν ήδη φτάσει η οικογένειά του και η 20μελής ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης», καθώς θα αποχαιρετήσουν τον μεγάλο μουσικοσυνθέτη με τα τραγούδια του, την ώρα που θα τον υποδέχεται η κρητική γη.
Χιλιάδες κόσμου στο τελευταίο «αντίο» στη Μητρόπολη
Νωρίτερα, σε κλίμα συγκίνησης, πλήθος κόσμου απηύθυνε το ύστατο χαίρε στον Μίκη Θεοδωράκη.Σύσσωμη η πολιτική και πολιτειακή ηγεσία της χώρας, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, η οποία εκφώνησε επικήδειο, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας, η πρόεδρος του ΚΙΝΑΛ Φώφη Γεννηματά, ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας, που επίσης εκφώνησε επικήδειο, ο πρόεδρος της Ελληνικής Λύσης Κυριάκος Βελόπουλος, η βουλευτής του ΜέΡΑ25 Σοφία Σακοράφα, εκπροσωπώντας το κόμμα, μέλη της κυβέρνησης, βουλευτές, πρώην υπουργοί και βουλευτές, άνθρωποι των τεχνών και των γραμμάτων παραβρέθηκαν στη Μητρόπολη Αθηνών.
Εκεί όπου πραγματοποιήθηκε η τελετή αποχαιρετισμού στον κορυφαίο δημιουργό, στην οποία χοροστάτησε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος. «Παρών» και ο καλλιτεχνικός κόσμος, που υποκλίθηκε μπροστά στο φέρετρό του.
Απούσα η Μαργαρίτα Θεοδωράκη από την κηδεία
Η οικογένεια του Μίκη Θεοδωράκη βρισκόταν στο πλάι της σορού του σπουδαίου δημιουργού, ωστόσο έλειπε η Μαργαρίτα Θεοδωράκη. Πληροφορίες αναφέρουν ότι το πρωί ήταν στο Βραχάτι, στη συνέχεια μετέβη στο σπίτι της στο Κουκάκι και εν συνεχεία ταξίδεψε αεροπορικώς για τα Χανιά, όπου θα γίνει η ταφή του Μίκη Θεοδωράκη στον Γαλατά, όπως ήταν άλλωστε η τελευταία του επιθυμία.
Τελευταία ημέρα του τριήμερου προσκυνήματος της σορού του Μίκη Θεοδωράκη σήμερα, και από νωρίς χιλιάδες άνθρωποι όλων των ηλικιών βρέθηκαν στη Μητρόπολη Αθηνών για να τιμήσουν τον σπουδαίο Έλληνα, με χειροκροτήματα, τραγούδια, πανό και συνθήματα. Ακόμα και η βροχή που έπεφτε κατά διαστήματα δεν πτόησε κανέναν. Κορυφαία στιγμή της ημέρας, η μεταφορά της σορού του Μίκη Θεοδωράκη στο φέρετρο από το εκκλησάκι του Αγίου Ελευθερίου στη Μητρόπολη και μετά το πέρας της τελετής.
«Λύγισε» η Σακελλαροπούλου στον επικήδειο
«Όλοι μαζί, όλες οι ηλικίες κι όλες οι γενιές αποχαιρετάμε σήμερα τον Έλληνα και Οικουμενικό, Πατριώτη και Διεθνή, Μίκη Θεοδωράκη, σύμβολο και παράδειγμα μαζί», τόνισε, φανερά συγκινημένη, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, στον επικήδειο που εκφώνησε στην τελετή αποχαιρετισμού του σπουδαίου μουσικοσυνθέτη.
«Έδωσε ρωμαλέα αγωνιστικότητα στο ελληνικό τραγούδι, δραματική διάσταση στις επικές του συνθέσεις, λυρική ομορφιά και υπόρρητη μελαγχολία στις μπαλάντες του», υπενθύμισε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, αναφερόμενη στο ιδιαίτερο μουσικό σύμπαν που δημιούργησε ο Θεοδωράκης, υπογραμμίζοντας επίσης ότι υπήρξε σύμβολο της υπεύθυνης ατομικής στάσης απέναντι στα σκληρά αιτήματα της Ιστορίας, καθώς και παράδειγμα θάρρους στην έκφραση γνώμης και τόλμης στη διατράνωση των πιστεύω του, αφού αψήφησε διώξεις, συλλήψεις, εκτοπισμούς, διαψεύσεις και πικρίες.
«Τόσο η δημιουργία όσο και η πολιτική του στάση καθορίστηκαν πάντοτε από την πεποίθηση ότι ποιητική ύλη και ποιοτική αλήθεια μπορεί να βρει ο καλλιτέχνης στους κόλπους του λαού· και ότι χωρίς την πίστη στον λαό του κανείς δημιουργός δεν μπορεί να ανοίξει τα φτερά του στον κόσμο», σημείωσε μεταξύ άλλων η Πρόεδρος της Δημοκρατίας.
Κουτσούμπας: «Χωρίς εσένα, Μίκη, θα ήμασταν αλλιώς»
«”Βροντάνε στράτες κι αγορές” μετά την είδηση του χαμού σου, αγαπημένε μας Μίκη. Πλήθος ανθρώπων από όλες τις ηλικίες, απ’ όλες τις γενιές βρίσκονται τις τρεις αυτές μέρες εδώ για να σε αποχαιρετήσουν. Σεμνά, μα όχι βουβά. Με τα τραγούδια σου σε αποχαιρετάμε, όπως αξίζει σε εκείνους που λεβέντικα ροβόλισαν τον κόσμο. Και ένας ψίθυρος περνά από στόμα σε στόμα: ”Χωρίς τον Μίκη θα ήμασταν αλλιώς”. Και έτσι είναι.
Χωρίς εσένα θα ήμασταν αλλιώς. Φράγμα μεγαλόπρεπο στη λήθη, ένα δοξαστικό στην εποποιία του λαού μας τον 20ό αιώνα, είναι το έργο σου. Αποστόμωσε όσους προσπαθούν να μαυρίσουν τη μνήμη της, διόρθωσε τα ψέματα, έκανε έναν ολόκληρο λαό να νιώθει περηφάνια για την κληρονομιά του και θαυμασμό για εκείνους που με τον αγώνα τους την τιμούν και προσπαθούν να τη μεγαλώσουν» τόνισε, μεταξύ άλλων, από τη μεριά του ο γενικός γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, στον αποχαιρετισμό του στον Μίκη Θεοδωράκη.
Μετά τους δυο επικήδειους, υπό «βροχή» χειροκροτημάτων, την ιαχή «αθάνατος» και ζωηρά συνθήματα, η σορός του Μίκη Θεοδωράκη, συνοδευόμενη από τα μέλη της οικογένειάς του, αναχώρησε από τη Μητρόπολη Αθηνών.
Όπως είναι γνωστό, θα μεταφερθεί με το πλοίο της γραμμής στην Κρήτη, όπου αναμένεται να φτάσει αύριο, Πέμπτη, στις 7:30, στο λιμάνι της Σούδας. Με μια ενδιάμεση στάση στην πλατεία της Δημοτικής Αγοράς των Χανίων, η σορός του θα μεταφερθεί στον Μητροπολιτικό Ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου για λαϊκό προσκύνημα και στις 13:00 στο χωριό του, τον Γαλατά, στον ναό του Αγίου Νικολάου, όπου και θα τελεστεί η εξόδιος ακολουθία σε στενό κύκλο και με αυστηρή τήρηση του πρωτοκόλλου για τη δημόσια υγεία. Η ταφή του θα γίνει στο κοιμητήριο του χωριού, όπως εκείνος επιθυμούσε για να βρίσκεται δίπλα στον πατέρα του, τη μητέρα του και τον αδελφό του.
Γαλατάς Χανίων: Γιατί ο Μίκης Θεοδωράκης ήθελε να ταφεί εκεί όπου εμπνεύστηκε τον Επιτάφιο, λίγο μετά τη Μακρόνησο
«Τελευταία επιθυμία μου είναι να ταφώ στο κοιμητήριο του Γαλατά Χανίων (γενέτειρας του πατέρα μου), στο οποίο βρίσκονται ήδη οι γονείς και ο αδερφός μου». Με αυτή τη φράση, ο Μίκης Θεοδωράκης γνωστοποιούσε το 2013, στον τότε δήμαρχο Χανίων, την επιθυμία του να ταφεί στον Γαλατά. Στο νεκροταφείο του χωριού έχει παραχωρηθεί τάφος για τον μεγάλο μουσικοσυνθέτη, που έχει κατασκευαστεί από τον αρχιτέκτονα Μάνο Περάκη, σύμφωνα με τις επιθυμίες του ίδιου του Μίκη Θεοδωράκη. Τις επιθυμίες του περιγράφει και η συμβολαιογραφική πράξη που συνέταξε το 2016 για τον σκοπό αυτόν.
Ο Γαλατάς Χανίων αποτελεί ιστορικό χωριό της Κρήτης, το οποίο, αναφέρεται ήδη από το 1577, ενώ λόγω της θέσης του αποτέλεσε πεδίο σφοδρών συγκρούσεων κατά τη διάρκεια των αιώνων.
Εκεί δόθηκε σημαντική μάχη κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης το 1941, μεταξύ των συμμαχικών και των γερμανικών στρατευμάτων. Η κωμόπολη κατοικείται, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, από 3.166 κατοίκους.
Ο Μίκης Θεοδωράκης, αλλά και ο αδερφός του, Γιάννης, δεν είχαν την τύχη να μεγαλώσουν στο χωριό αυτό, ωστόσο επέστρεφαν στον τόπο του πατέρα τους ανά τακτά χρονικά διαστήματα.Όπως έχει δηλώσει ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης, ο ίδιος γεννήθηκε στη Χίο, καθώς ο πατέρας του εργαζόταν για το υπουργείο Εσωτερικών και μαζί με την οικογένειά του μετακόμιζαν συχνά σε διάφορα μέρη της Ελλάδας.
Όπως έχει δηλώσει η ανιψιά του Μίκη Θεοδωράκη, Μάρω, κόρη του αγαπημένου του αδελφού, Γιάννη, τα δύο αδέλφια επέστρεψαν για λίγο στον Γαλατά την περίοδο του εμφυλίου.
Ο «Επιτάφιος» που γιάτρεψε τον Μίκη Θεοδωράκη
Ωστόσο, ο Γαλατάς ήταν καταφύγιο, όπου έκανε και τις μουσικές του αναζητήσεις. Εκεί επέστρεψε και μετά την εξορία στη Μακρόνησο, το ’49, και εκεί έμεινε ως το 1954, ώσπου να φύγει για το Παρίσι, όπου συνέχισε τις σπουδές του. «Από τη Μακρόνησο βρίσκομαι για πρώτη φορά στο χωριό μου, στον Γαλατά, βαριά άρρωστος» έλεγε ο ίδιος ο Μίκης Θεοδωράκης, που τόνιζε πως υπέφερε από επιληπτικές κρίσεις, από τις οποίες θεραπεύτηκε όταν έγραψε τη μουσική για τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου.
Τα ποιήματα του αδελφού τού Μίκη
Ο αδελφός του μουσικοσυνθέτη, Γιάννης, πέρασε πολύ περισσότερο χρόνο στον Γαλατά, ενώ εμπνεύστηκε τους στίχους ποιημάτων του, τα οποία μελοποίησε αργότερα ο Μίκης Θεοδωράκης. Η κόρη του Γιάννη, Μάρω, αποκαλύπτει πως ο πατέρας της έγραφε τα ποιήματα και τα πετούσε στον κήπο του σπιτιού στον Γαλατά, γιατί δεν τα θεωρούσε σημαντικά. Αυτά μάζεψε ο Μίκης, που τον έπεισε πως πρόκειται για πολύ όμορφες προσπάθειες. «Το ’50 και όσο ήμουν στα Χανιά, έγραψα το ”Χάθηκα” πάνω σε στίχους του αδερφού μου» έλεγε ο Μίκης Θεοδωράκης, ο οποίος μελοποίησε κι άλλα ποιήματα του αδελφού του, Γιάννη.
Το σπίτι της οικογένειας γίνεται μουσείο
Στον Γαλατά Χανίων βρίσκεται το σπίτι της οικογένειας Θεοδωράκη, το πατρικό του μεγάλου συνθέτη. Το σπίτι στον Γαλατά δεν ήταν όμως απλά πηγή έμπνευσης και καλλιτεχνικής δημιουργίας για τα δύο αδέλφια. Ήταν συνάμα γεμάτο ζωή και κέφι, καθώς φιλοξενούσε πολλές παρέες, μουσικές συναντήσεις και γλέντια.
Ο θάνατος του Γιάννη, ο οποίος ετάφη επίσης στο κοιμητήριο του χωριού, σηματοδότησε το τέλος της έντονης κινητικότητας. Το σπίτι ερήμωσε, ώσπου ο Παγκρήτιος Σύλλογος Φίλων Μίκη Θεοδωράκη πήρε την πρωτοβουλία ανακατασκευής του, με σκοπό την ίδρυση μουσείου για τον μουσικοσυνθέτη.
Μίκης: Μου λείπουν οι γονείς και ο αδελφός μου γι΄αυτό θέλω να με θάψουν στον Γαλατά
Ο Μίκης Θεοδωράκης, σε συνέντευξή του στη Βίκυ Φλέσσα τον Ιανουάριο του 2010, ανέφερε την επιθυμία του να ταφεί στην ιδιαίτερη πατρίδα του, στον Γαλατά Χανίων.
Ο Μίκης αφηγείται στην Βίκυ Φλέσσα σε πρώτο ενικό ενδεικτικά:
Για τον Ελευθέριο Βενιζέλο: «Εἰχε έλθει στο σπίτι μας στα Γιάννενα, για να επισκεφτεί τον πατέρα μου. Μέ κρατούσε στα γὀνατά του κι εγώ από την ταραχή και την συγκίνηση τού…πατάω ένα κατούρημα, οπότε νομίζω ότι είμαι και ο μοναδικός που έχει καταβρέξει έτσι έναν εν ενεργεία Πρωθυπουργό!».
Για τον πόλεμο: «Στον πόλεμο δεν καταλαβαίνεις ούτε ότι σκοτώνεις, ούτε ότι σκοτώνεσαι».
Για την ενότητα των κομμουνιστών: «Zητούσα και από τα δύο ΚΚΕ ενότητα, στο τέλος τήν έκαναν μόνοι τους και μέ άφησαν εμένα… αμανάτι και όπως μού είπε και ο Μίμης Ανδρουλάκης μοιράσανε τις καρέκλες και δεν περίσσεψε κάποια για σένα!».
Για τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη: «Ήταν αποστάτης της τάξης του κατά κάποιον τρόπο, διότι μόνον αυτός τόλμησε να βάλει κομμουνιστές στην κυβέρνησή του και ήθελε να φτιάξει επιτροπή για την παιδεία και τον πολιτισμό και να είμαστε μαζί, ήταν για όλα αυτά που εγώ πίστευα».
Για την Μακρόνησο: «Με έθαψαν ζωντανό με το κεφάλι έξω σε ένα μνήμα στους τάφους των Τούρκων, μέ άφησαν για δύο ημερόνυχτα και ήμουν αναγκασμένος να δαγκάνω ουρές και κεφάλια αρουραίων, για να μην μέ φάνε στο πρόσωπο».
Για την ποίηση του αδελφού του: «Στην Κρήτη επειδή είχαν όπλα, εθεωρείτο ντροπή να γράφεις ποιήματα, κι έτσι ο αδελφός ο Γιάννης ντρεπόταν, έγραφε και τά πέταγε, πήγαινα το πρωί να πάρω μία ντομάτα κι έβλεπα ανάμεσα χαρτί με ποίημα του Γιάννη!» Το «Χάθηκα» του αδελφού μου είναι το αγαπημένο μου τραγούδι».
O Μίκης Θεοδωράκης μίλησε για τις απώλειες των αγαπημένων του, για την τελευταία του κατοικία, την αθανασία, τον θάνατο και τον Θεό.
Για τον θάνατο του αδελφού του: «Όταν αρρώστησε ο Γιάννης πίστευα ότι έχω μία υπερφυσική δύναμη και θα εμποδίσω τον Χάρο να μπει στο δωμάτιο του μέσα κι έτσι έμεινα μαζί του μέρα-νύχτα τις τελευταίες του 10 ημέρες μέχρι που ξεψύχησε στα χέρια μου. Μίκη μου, φεύγω, μου είπε στο τέλος. Μετά δεν ήθελα να ζήσω. Πήγαινα στο Βραχάτι, ήμουνα χαμένος με τον Γιάννη. Δεν ξεπερνάμε τις απώλειες».
Για τον θάνατο του πατέρα του Γιώργου: «Όταν πέθανε ο πατέρας μου έπαθα ίλιγγο, ήθελα να πεθάνω και εγώ, στο τέλος κατάλαβα ότι γράφω τραγούδια μόνον, για να χαίρεται ο μπαμπάς μου».
Για τον θάνατο της μητέρας του Άσπας: «H μητέρα μου, όταν πέθανε ο πατέρας μου, έπαψε να μιλάει και δεν έπινε νερό, είμασταν από επάνω της ο αδελφός μου κι εγώ και είπε, πριν φύγει, «Γιώργο, έρχομαι…»
Για την πατρική του οικογένεια και το δικό του τέλος: «Έχω μία έλλειψη πολύ μεγάλη, μού λείπουν πολύ οι γονείς μου και ο αδελφός μου, γι’ αυτό το τέλος μου θέλω να είναι στον Γαλατά, για να είμαστε όλοι μαζί. Είμαι πολύ υλιστής, δεν πιστεύω ότι θα τους συναντήσω ξανά. Οταν κάποιος είναι νεκρός, είναι πέτρα, δεν είναι τίποτα. Εδώ κάθε ημέρα χάνονται γαλαξίες ολόκληροι. Γεννιούνται γαλαξίες και χάνονται. Ε. μην είμαστε τόσο εγωιστές».
Για την αρρώστια: «Έχω απαγορεύσει στους δικούς μου να με πάνε στο νοσοκομείο, αν αρρωστήσω βαριά, δεν θέλω να πεθάνω εκεί».
Για τη ζωή: «H ζωἠ είναι δωρεά, ερχόμαστε στον κόσμο για να δημιουργήσουμε, να ερωτευτούμε, να σπείρουμε απογόνους».
Για την αθανασία: «O άνθρωπος γίνεται αθάνατος μόνον με τα πνευματικά έργα, οι αρχαίοι Έλληνες είναι αθάνατοι, διότι μέσα στην Αντιγόνη υπάρχει η πνοή τους».
Για τον Θεό: «Ο Θεός για μένα είναι νόμος της συμπαντικής αρμονίας».
