Από τον Λέοντα τον Θ΄ και τον Μιχαήλ Κηρουλάριο στον Κύριλλο και τον Βαρθολομαίο Η κόντρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου με το Πατριαρχείο Μόσχας για την πρωτοκαθεδρία στον ορθόδοξο κόσμο -με τα σκαμπανεβάσματα και τις διακυμάνσεις της- είναι κοινό μυστικό στους εκκλησιαστικούς κύκλους. Από την πτώση της Κωνσταντινούπολης στους Οθωμανούς και την (αυτο)αναγόρευση της Μόσχας σε […]
Από τον Λέοντα τον Θ΄ και τον Μιχαήλ Κηρουλάριο στον Κύριλλο και τον Βαρθολομαίο
Η κόντρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου με το Πατριαρχείο Μόσχας για την πρωτοκαθεδρία στον ορθόδοξο κόσμο -με τα σκαμπανεβάσματα και τις διακυμάνσεις της- είναι κοινό μυστικό στους εκκλησιαστικούς κύκλους. Από την πτώση της Κωνσταντινούπολης στους Οθωμανούς και την (αυτο)αναγόρευση της Μόσχας σε Τρίτη Ρώμη, η Ρωσία προσπαθεί να προβληθεί ως προασπιστής της ορθοδοξίας και συνεχιστής της ελληνοορθόδοξης παράδοσης ενδυόμενη την αυτοκρατορική αίγλη του Βυζαντίου.
Ως εκ τούτου ο διαγκωνισμός των δύο Πατριαρχείων -όπως και η ουσία όλων αυτού του είδους των ζητημάτων- έχει πολιτική και όχι θρησκευτική ή αν θέλετε θεολογική βάση. Τα περιστατικά, ωστόσο, του 2014 με την προσάρτηση της Κριμαίας στη ρωσική επικράτεια, πυροδότησαν μια αλληλουχία γεγονότων που επέτειναν τη μεταξύ τους διαμάχη. Θυμίζουμε ότι η κρίση στην Κριμαία του 2014 ξεκίνησε ως επακόλουθο της Ουκρανικής Επανάστασης του 2014, κατά την οποία ανατράπηκε η κυβέρνηση του φιλικά προσκείμενου στη Ρωσία προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς και ανήλθε στην εξουσία φιλοδυτική κυβέρνηση.
Το ρωσικό Κοινοβούλιο παραχώρησε στον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν την εξουσία να χρησιμοποιήσει στρατιωτική βία στην Ουκρανία, ενώ στις 6 Μαρτίου 2014 το Ανώτατο Συμβούλιο της Κριμαίας αποφάσισε να ζητήσει από τη Ρωσία την επανένωση, κάτι που παραχωρήθηκε από τη Ρωσία από το δημοψήφισμα στις 16 Μαρτίου 2014. Ρωσικά στρατεύματα δραστηριοποιήθηκαν στην περιοχή και η συνέχεια είναι γνωστή…
Η όλη κατάσταση έφερε ψυχροπολεμικό κλίμα μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, ωστόσο άφηνε πολλά ζητήματα ανοιχτά, μεταξύ των οποίων ένα από τα σημαντικότερα ήταν το θέμα της εκκλησίας της Ουκρανίας, η οποία εξακολουθούσε να υπάγεται στο Πατριαρχείο Μόσχας. Αυτό επί της ουσίας σήμαινε για τους Ουκρανούς ότι οι Ρώσοι είχαν λόγο στα οικονομικά ζητήματα της εκκλησίας τους και στην εκλογή των πνευματικών τους ηγετών, αλλά και την πνευματική επικυριαρχία της περιοχής. Με ένα Κίεβο που γινόταν όλο και περισσότερο δυτικόστροφο, κάτι τέτοιο δεν μπορούσε να γίνει ανεκτό και ανακηρύχθηκε το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Ουκρανίας, που ωστόσο όσο δεν αναγνωριζόταν από κάποιο Πατριαρχείο ή άλλη Εκκλησία δεν αποκτούσε τη βαρύτητα που επιθυμούσαν οι Ουκρανοί.
Στο σημείο αυτό και όσο το ρήγμα Φαναρίου-Μόσχας βάθαινε, το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως ανακοίνωσε την περασμένη Πέμπτη ότι χορηγεί αυτοκεφαλία στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, προσδίδοντας επί της ουσίας κύρος στη νέα εκκλησία και καταφέροντας ένα πλήγμα γοήτρου στους Ρώσους και προσωπικά στον Βλαντιμίρ Πούτιν. Παράλληλα, επανέφερε στην κανονικότητα τον σχισματικό Μητροπολίτη Κιέβου Φιλάρετο, ο οποίος ελπίζει ότι θα τεθεί επικεφαλής της νέας, ανεξάρτητης Εκκλησίας. Ο Φιλάρετος είχε καθαιρεθεί και αφοριστεί από το την Ιερά Σύνοδο του Πατριαρχείου Ρωσίας τη δεκαετία του 1990, αφού ίδρυσε δικό του Πατριαρχείο.
Αντιδρώντας η Ρωσική Εκκλησία με σύνοδο που συγκλήθηκε στο Μινσκ της Λευκορωσίας αποφάσισε να διακόψει κάθε δεσμό επικοινωνίας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα μνημονεύεται στις λειτουργίες ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίος, αλλά και ότι διακόπτεται και η συλλειτουργία με τους ιεράρχες της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως.
Η ανακοίνωση της Ιεράς Συνόδου της Ρωσίας
«Η αποδοχή διαλόγου με σχισματικούς και πρόσωπα στα οποία έχει επιβληθεί ανάθεμα από εκκλησία άλλης δικαιοδοσίας, η επιβουλή σε ξένα κανονιστικά όρια, η προσπάθεια αποποίησης δικών της ιστορικών αποφάσεων και υποχρεώσεων, όλα αυτά θέτουν το Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπολεως έξω από τα όρια του κανονιστικού πεδίου και προς μεγάλη μας λύπη κάνει πλέον για εμάς αδύνατη την επαφή της ευχαριστίας με τους ιεράρχες, τους πνευματικούς και τους πιστούς. (…) Στο εξής και μέχρι την άρση των αντικανονικών αποφάσεων που πήρε το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως οι ιερείς του Πατριαρχείου Μόσχας είναι αδύνατο να συλλειτουργούν με τους κληρικούς της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως και για τους πιστούς (αδύνατη) η συμμετοχή σε πράξεις λατρεία». Η εν λόγω απόφαση σηματοδοτεί το μεγαλύτερο σχίσμα στη σύγχρονη ιστορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας από το Σχίσμα του 1054.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος
Πώς μεταφέρεται την Ελλαδική εκκλησία η ακοινωνησία Μόσχας-Φαναρίου
Λόγω της ιδιαίτερης κατάστασης και της ουσιαστικά τριχοτόμησης της Εκκλησίας της Ελλάδος, μέρος της ακοινωνησίας της Ρωσικής Εκκλησίας στο Φανάρι μεταφέρεται σχεδόν στη μισή Ελληνική Επικράτεια. Αυτό συμβαίνει γιατί άλλες μητροπόλεις υπάγονται απευθείας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και σε άλλες ο Πατριάρχης έχει λόγο -έστω τυπικό- στην εκλογή των μητροπολιτών τους.
Όταν δημιουργήθηκε η Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος, η Ελληνική Επικράτεια έφτανε βορείως της Λαμίας. Αυτό σημαίνει πως οι απελευθερωθείσες κατά τους βαλκανικούς πολέμους περιοχές της Ηπείρου, της Μακεδονίας, της Θράκης και του Βορείου Αιγαίου, (Νέες Χώρες) υπάγονταν πνευματικά στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Έτσι η εκκλησιαστική κατάσταση στην Ελλάδα έχει ως εξής: α) Μέχρι και τη Θεσσαλία οι Μητροπόλεις υπάγονται στην Εκκλησία της Ελλάδος, β) Βορείως της περιοχής αυτής οι Μητροπόλεις υπάγονται μεν στην Εκκλησία της Ελλάδος, αλλά ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως πρέπει να εγκρίνει την εκλογή του Μητροπολίτη, γ) Υπάρχουν νησιωτικές κυρίως μητροπόλεις που υπάγονται απευθείας στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεων και δ) Υπάρχει η (ημι)αυτόνομη Εκκλησία της Κρήτης με δική της Σύνοδο.
Άρα σε διακοπή κάθε δεσμούς επικοινωνίας εκτός του Φαναρίου θα βρίσκονται και οι ιεράρχες της Εκκλησίας της Κρήτης, αλλά και οι Μητροπόλεις των Δωδεκανήσων και η Πατριαρχική Εξαρχία της Πάτμου που υπάγονται απευθείας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Ο Πατριάρχης Μόσχας και πασών των Ρωσιών κ. Κύριλλος
Οι Νέες Χώρες
Όμως αν τηρηθούν κατά γράμμα οι ιεροί κανόνες σε καθεστώς ακοινωνησίας και οι 36 μητροπόλεις των «λεγόμενων» Νέων Χωρών δηλαδή της Ηπείρου, της Μακεδονίας, της Θράκης και του Βορείου Αιγαίου οι οποίες πνευματικά υπάγονται στο Φανάρι και οι μητροπολίτες τους μνημονεύουν τον κ. Βαρθολομαίο.
Αυτές είναι : 1) Μητρόπολη Σερβίων και Κοζάνης (με έδρα την Κοζάνη), 2) Μητρόπολη Κασσανδρείας (με έδρα τον Πολύγυρο της Χαλκιδικής), 3) Θεσσαλονίκης, 4) Δράμας, 5) Σιδηροκάστρου (με έδρα τον ομώνυμο δήμο του Νομού Σερρών), 6) Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας (με έδρα τη Φλώρινα), 7) Λαγκαδά (με έδρα τον ομώνυμο δήμο του Νομού Θεσσαλονίκης), 8) Πολυανής και Κιλκισίου (με έδρα το Κιλκίς), 9) Σισανίου και Σιατίστης (με έδρα τη Σιάτιστα του Νομού Κοζάνης), 10) Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου (με έδρα την Καβάλα), 11) Νέας Κρήνης και Καλαμαριάς (με έδρα την Καλαμαριά της Θεσσαλονίκης), 12) Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως (με έδρα τον Δήμο Νεαπόλεως της Θεσσαλονίκης), 13) Ζιχνών και Νευροκοπίου (με έδρα τη Νέα Ζίχνη των Σερρών), 14) Μαρωνείας και Κομοτηνής (με έδρα την Κομοτηνή), 15) Αλεξανδρουπόλεως, 16) Παραμυθίας, Φιλιατών και Γηρομερίου (με έδρα την Παραμυθιά), 17) Ιωαννίνων, 18) Γρεβενών, 19) Χίου, Ψαρών και Οινουσών, 20) Νικοπόλεως και Πρεβέζης, 21) Ιερισσού, Αγίου Ορους και Αρδαμερίου (με έδρα την Αρναία Χαλκιδικής), 22) Σερρών και Νιγρίτης, 23) Μηθύμνης (με έδρα την Καλλονή Λέσβου), 24) Ελευθερουπόλεως (με έδρα τον ομώνυμο δήμο του Νομού Καβάλας), 25) Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας (με έδρα την Εδεσσα), 26) Κίτρους και Κατερίνης, 27) Διδυμοτείχου και Ορεστιάδος, 28) Μυτιλήνης, Ερεσσού και Πλωμαρίου, 29) Λήμνου (με έδρα τη Μύρινα της Λήμνου), 30) Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως και Πολυκάστρου (με έδρα τη Γουμένισσα του Νομού Κιλκίς), 31) Βεροίας και Ναούσης, 32) Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης (με έδρα το Δελβινάκι των Ιωαννίνων), 33) Ξάνθης και Περιθεωρίου, 34) Ελασσόνος, 35) Σάμου και Ικαρίας και 36) Καστορίας.
Σημειώνουμε ότι οι μητροπόλεις των Νέων Χωρών αποτέλεσαν συχνά σημείο τριβής στις σχέσεις του οικουμενικού Πατριαρχείου με την Ελλαδική Εκκλησία με αποκορύφωμα το 2004, με την επιβολή του επιτιμίου της ακοινωνησίας που επέβαλε το Φανάρι στον τότε Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδας, μακαριστό κυρό Χριστόδουλο, καθώς δεν ενέκρινε τις εκλογές στις μητροπόλεις των Νέων Χωρών Θεσσαλονίκης, Ελευθερουπόλεως και Κοζάνης.
Η αθωνική πολιτεία
Ιδιαίτερη είναι η περίπτωση του Αγίου Όρους, που και αυτό υπάγεται στην πνευματική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριάρχη. Εκεί λειτουργεί το Ρωσικό Μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα (από το 1765), όπου υπάρχει κοινότητα Ρώσων και Ουκρανών μοναχών και θα πρέπει να αγνοήσουν την απόφαση του Πατριαρχείου Μόσχας και να συνεχίσουν να μνημονεύουν τον Οικουμενικό Πατριάρχη.
Η Αμερική και η Ρωσία
Ο αμερικανικός παράγοντας, εμφανώς ενθουσιασμένος από τις εξελίξεις και με μια ασυνήθιστη για τις πρακτικές του παρέμβαση σε «θρησκευτικά» ζητήματα, έσπευσε να στηρίξει αναφανδόν το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Από την άλλη, το Κρεμλίνο εξέφρασε την ανησυχία του για το ρήγμα στις σχέσεις της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, δηλώνοντας ότι ευελπιστεί ότι τα συμφέροντα της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας θα ληφθούν υπ’ όψιν, χωρίς ωστόσο να διασαφηνίζει ποια είναι αυτά. «Είναι βέβαια φυσικό να παρακολουθούμε πολύ προσεκτικά και με μεγάλη ανησυχία το πώς εξελίσσονται οι σχέσεις μεταξύ της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Αυτό μας ανησυχεί» δήλωσε ο εκπρόσωπος του Ρώσου προέδρου Ντμίτρι Πεσκόφ.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Η Τουρκία βγάζει το Barbaros στη Μεσόγειο
