Και γιατί οι θέσεις εργασίας δεν μειώνονται με τους ρυθμούς που πολλοί εκτιμούσαν
Η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει πλέον παγιωθεί ως μία από τις πλέον μετασχηματιστικές τεχνολογίες της εποχής μας, με εφαρμογές σε κάθε τομέα – από τη βιομηχανική παραγωγή έως την εκπαίδευση και τις δημιουργικές τέχνες. Ωστόσο, παρά την αλματώδη πρόοδο των τελευταίων ετών και τις ολοένα και πιο εξελιγμένες δυνατότητες των μεγάλων γλωσσικών μοντέλων, ο “τεχνολογικός πανικός” που αφορά την απώλεια θέσεων εργασίας δεν φαίνεται, μέχρι στιγμής, να επιβεβαιώνεται από τα πραγματικά δεδομένα. Ο φόβος της εκτόπισης από τις μηχανές δεν είναι καινούριος. Από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης μέχρι σήμερα, κάθε νέο τεχνολογικό κύμα συνοδεύεται από σενάρια μαζικής ανεργίας. Η διαφορά, όμως, με την Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ότι –για πρώτη φορά– η τεχνολογία δεν απειλεί μόνο χειρωνακτικές εργασίες, αλλά και επαγγέλματα υψηλής γνωστικής απαίτησης. Κι όμως, η αγορά εργασίας αντέχει – και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ακμάζει.
Σύμφωνα με ανάλυση του Economist, η φημολογούμενη “καταιγίδα ανεργίας” που θα προκαλούσε η Τεχνητή Νοημοσύνη παραμένει – τουλάχιστον προς το παρόν – περισσότερο υπόθεση παρά πραγματικότητα. Παρά τις εντυπωσιακές δυνατότητες που επιδεικνύουν τα μοντέλα όπως το ChatGPT, από την παραγωγή σύνθετων κειμένων έως τη δημιουργία ψηφιακού περιεχομένου, τα επίσημα στατιστικά δεν επιβεβαιώνουν μαζική εκτόπιση εργαζομένων. Πρόσφατη μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης εντοπίζει μεν μείωση της ζήτησης σε επιμέρους επαγγέλματα, όπως οι μεταφραστές, όμως τα στοιχεία από τις Ηνωμένες Πολιτείες δείχνουν αυξημένη απασχόληση στον συγκεκριμένο τομέα (+7% σε ετήσια βάση). Ανάλογα παραδείγματα καταρρίπτουν την ιδέα ότι η αυτοματοποίηση έχει ήδη αντικαταστήσει τους εργαζομένους: η εταιρεία Klarna, που χρησιμοποίησε εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης για την εξυπηρέτηση πελατών, σήμερα διαβεβαιώνει ότι «ο ανθρώπινος παράγοντας θα είναι πάντα παρών».
Ανησυχία προκαλεί επίσης το φαινόμενο της υψηλότερης ανεργίας μεταξύ νέων αποφοίτων πανεπιστημίου σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό. Όμως τα διαθέσιμα ιστορικά δεδομένα δείχνουν ότι η απόκλιση αυτή προϋπήρχε της ευρείας διάδοσης της Τεχνητής Νοημοσύνης – ήδη από το 2009. Επιπλέον, το συνολικό ποσοστό ανεργίας στους νέους παραμένει συγκρατημένο, κοντά στο 4%. Η ανάλυση του Economist εστιάζει σε επαγγελματικές κατηγορίες που θεωρούνται ευάλωτες στην αυτοματοποίηση, όπως διοικητικοί υπάλληλοι, οικονομικοί αναλυτές και πωλητές. Παρόλα αυτά, ούτε εκεί διαπιστώνονται ενδείξεις ραγδαίας εκτόπισης. Αντιθέτως, η απασχόληση σε αυτές τις θέσεις αυξήθηκε ελαφρώς τον τελευταίο χρόνο. Το γενικό πλαίσιο της απασχόλησης είναι, επίσης, καθησυχαστικό: στις ΗΠΑ, η ανεργία παραμένει χαμηλή (4,2%), οι μισθοί συνεχίζουν να αυξάνονται, ενώ σε Βρετανία, ευρωζώνη και Ιαπωνία παρατηρείται άνοδος των αποδοχών. Μάλιστα, το 2024, το ποσοστό απασχόλησης στις χώρες του ΟΟΣΑ έφτασε σε ιστορικά υψηλά.
Πού οφείλεται αυτή η φαινομενική αντίφαση – η ταχεία πρόοδος της Τεχνητής Νοημοσύνης να μην συνοδεύεται από αντίστοιχη μείωση θέσεων εργασίας;
Η απάντηση ενδέχεται να είναι διττή: πρώτον, παρά τις εξαγγελίες, η υιοθέτηση της ΤΝ από τις επιχειρήσεις παραμένει περιορισμένη. Λιγότερο από το 10% των αμερικανικών εταιρειών χρησιμοποιούν ΤΝ για την παραγωγή αγαθών ή υπηρεσιών. Δεύτερον, ακόμη και όταν εφαρμόζεται, η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν συνεπάγεται απαραίτητα αντικατάσταση του ανθρώπου – αλλά συχνά λειτουργεί ενισχυτικά, αυξάνοντας την παραγωγικότητα και υποστηρίζοντας τον εργαζόμενο. Η τεχνολογία, λοιπόν, δεν οδηγεί αναπόφευκτα στην ανεργία. Αντίθετα, μας καλεί να αναδιαμορφώσουμε την έννοια της εργασίας, να εστιάσουμε σε δημιουργικότητα, κριτική σκέψη και ενσυναίσθηση – δεξιότητες που παραμένουν κατεξοχήν ανθρώπινες. Το μέλλον της εργασίας δεν θα κριθεί από την ίδια την τεχνολογία, αλλά από το πώς θα επιλέξουμε να τη χρησιμοποιήσουμε.
