Όταν το 2013 το «Her» έβγαινε στις αίθουσες, έμοιαζε με ένα λυρικό, σχεδόν ονειρικό σχόλιο πάνω σε έναν κόσμο που ίσως να έρθει. Δώδεκα χρόνια μετά, το 2025, αυτός ο κόσμος όχι μόνο ήρθε, αλλά ξεπέρασε κάθε σεναριακή φαντασία. Το σενάριο του Spike Jonze — ένας μοναχικός άντρας που ερωτεύεται ένα λειτουργικό σύστημα τεχνητής νοημοσύνης — τότε μας προκαλούσε μελαγχολική σκέψη. Σήμερα, μοιάζει με ντοκιμαντέρ του παρόντος. Όχι μόνο μιλάμε με ρομπότ καθημερινά, όχι μόνο βασιζόμαστε σε αυτά για συμβουλές, ψυχική υποστήριξη, ακόμα και… συντροφιά, αλλά πολλές φορές εμπιστευόμαστε την “τεχνητή κατανόηση” περισσότερο από τον ίδιο τον άνθρωπο.
Ο Theo, ο ήρωας του «Her», έμοιαζε το 2013 με μια αφηρημένη φιγούρα. Ένας υπάλληλος ευχετήριων καρτών που, μέσα στη μοναξιά και τη θλίψη του διαζυγίου του, βρίσκει παρηγοριά σε μια «ψηφιακή ύπαρξη» με το όνομα Samantha. Το πρόσωπό του σήμερα καθρεφτίζεται παντού: στα βλέμματα χιλιάδων σύγχρονων ανθρώπων που, κουρασμένοι από την αληθινή αλληλεπίδραση, αναζητούν λίγη ζεστασιά από το απρόσωπο άγγιγμα της τεχνητής νοημοσύνης. Με εφαρμογές όπως το ChatGPT, το Gemini και δεκάδες άλλα AI συστήματα, οι άνθρωποι όχι απλά μιλούν στα ρομπότ — τα αφήνουν να γίνουν οι φίλοι, οι γιατροί, ακόμα και οι ερωτικοί σύντροφοί τους. Κι έτσι, το υποθετικό σενάριο του Jonze γίνεται καθημερινότητα, αλλά σε μια εκδοχή πιο σύνθετη, πιο σκοτεινή, πιο αληθινή.
Το υποκατάστατο της μοναξιάς
Στην ταινία, η Samantha ήταν μια γλυκιά, παιχνιδιάρικη και συνεχώς εξελισσόμενη ψηφιακή συνείδηση. Σήμερα, η τεχνολογία προσπαθεί να μιμηθεί — αλλά και να αντικαταστήσει — την ανθρώπινη επαφή. Η διαφήμιση του «πρώτου τεχνητά ευφυούς λειτουργικού συστήματος» στο «Her» μοιάζει απελπιστικά με τις σημερινές τεχνολογικές υποσχέσεις: “Ποιος είσαι; Τι μπορείς να γίνεις; Τι υπάρχει εκεί έξω για σένα;” Πλέον, δεν χρειάζεται να αναρωτιόμαστε. Το 2025 η απάντηση είναι απλή: ένα chatbot στην τσέπη μας, έτοιμο να μας ακούσει, να μας επιβεβαιώσει, να μας “αγαπήσει” — με όρους γραμμής κώδικα. Η πιο σκληρή αλήθεια της ταινίας — και της εποχής μας — δεν κρύβεται στις δυνατότητες της τεχνολογίας, αλλά στη δική μας αδυναμία. Όπως ο Theo αρνείται να αντιμετωπίσει τον εαυτό του, έτσι κι εμείς αποφεύγουμε τις σιωπές, τους προβληματισμούς, τη δυσκολία της πραγματικής σύνδεσης. Όταν η Samantha προσλαμβάνει μια ηθοποιό για να “ενσαρκωθεί” και να έχει φυσική επαφή με τον Theo, εκείνος τρομάζει. Γιατί έρχεται αντιμέτωπος με το αδιανόητο: ότι η σχέση του ήταν πάντα μια ψευδαίσθηση, ένα δημιούργημα ανάγκης και όχι αυθεντικής επαφής. Αυτό ακριβώς ζούμε κι εμείς σήμερα. Πουλάμε τα τραύματά μας στην τεχνητή νοημοσύνη, αγοράζουμε παρηγοριά σε μορφή εφαρμογής, αναζητούμε την αγάπη σε γραμμές κώδικα.
Αν η Samantha του κινηματογράφου ήταν ήδη ένα θαύμα ευαισθησίας και αντίληψης, οι σημερινές εξελίξεις υπόσχονται κάτι ακόμα πιο εντυπωσιακό — και πιο ανησυχητικό. Το οικείο, το προσωπικό, το βαθιά ανθρώπινο γίνεται προϊόν προς κατανάλωση. Και η μοναξιά, αντί να θεραπεύεται, γίνεται το τέλειο καύσιμο για τη νέα οικονομία της τεχνητής εγγύτητας. Η προφητεία του Spike Jonze αποδείχθηκε εκπληκτικά εύστοχη. Αλλά η ίδια η ζωή, όπως πάντα, έγραψε ένα σενάριο ακόμα πιο πολύπλοκο, ακόμα πιο σπαρακτικό. Όχι μόνο εξιδανικεύουμε τον έρωτα μέσα από τις οθόνες μας, αλλά απομακρυνόμαστε ολοένα και περισσότερο από την αληθινή εμπειρία της ύπαρξης. Γιατί στο τέλος της ημέρας, αυτό που φοβηθήκαμε περισσότερο, δεν ήταν ποτέ τα ρομπότ. Ήταν ο εαυτός μας.
