Οι Ηνωμένες Πολιτείες, μια χώρα που ιστορικά υπερασπιζόταν τη δημοκρατία απέναντι στην τυραννία, φαίνεται να στρέφονται ενάντια στους συμμάχους τους και να αγκαλιάζουν έναν αυταρχικό ηγέτη
Μένει να φανεί πόσο μακριά μπορεί να φτάσει η προσέγγιση του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ με τη Ρωσία και η απομάκρυνσή του από τους παραδοσιακούς συμμάχους των Ηνωμένων Πολιτειών. Ωστόσο, το «Δυτικό μπλοκ» ίσως ανήκει πλέον στο παρελθόν. Για δεκαετίες, ένας από τους βασικούς στόχους της Σοβιετικής Ένωσης ήταν η αποσύνδεση των ΗΠΑ από την Ευρώπη. Η στρατηγική αυτή, γνωστή ως decoupling, στόχευε στη διάλυση της δυτικής συμμαχίας, που αποτελούσε την κύρια αποτρεπτική δύναμη απέναντι σε μια πιθανή σοβιετική επέκταση προς τη Δυτική Ευρώπη. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, ο Τραμπ παρέδωσε στη Μόσχα ένα δώρο που δεν είχε καταφέρει να αποκτήσει ούτε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Η Ευρώπη, εγκαταλελειμμένη από τον παραδοσιακό της σύμμαχο, βρίσκεται σε σοκ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, μια χώρα που ιστορικά υπερασπιζόταν τη δημοκρατία απέναντι στην τυραννία, φαίνεται να στρέφονται ενάντια στους συμμάχους τους και να αγκαλιάζουν έναν αυταρχικό ηγέτη, τον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Βυθισμένη σε μια αίσθηση εγκατάλειψης, αντιμέτωπη με το τεράστιο έργο του επανεξοπλισμού της και σοκαρισμένη από τη ριζική μετατόπιση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, η Ευρώπη νιώθει να χάνει τον προσανατολισμό της. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ο πυλώνας πάνω στον οποίο βασιζόταν η ειρήνη, αλλά πλέον έχουν αλλάξει συμμαχία», δήλωσε η Valérie Hayer, πρόεδρος της Renew Europe στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. «Ο Τραμπ αναπαράγει την προπαγάνδα του Πούτιν. Έχουμε εισέλθει σε μια νέα εποχή». Από τα συντρίμμια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι την ενοποίηση της ηπείρου ως ένας ισχυρός δημοκρατικός πόλος, οι Ηνωμένες Πολιτείες διαδραμάτισαν κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση της σύγχρονης Ευρώπης.
Το 1963, ο Τζον Κένεντι δήλωσε «Ich bin ein Berliner», στηρίζοντας το Δυτικό Βερολίνο ως σύμβολο της ελευθερίας. Το 1987, ο Ρόναλντ Ρίγκαν απαίτησε από τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ να ρίξει το Τείχος του Βερολίνου. Η ιστορία της Ευρώπης υπήρξε επίσης μέρος της ιστορίας της Αμερικής ως δύναμης στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Σήμερα, ωστόσο, το νόημα του «Δυτικού κόσμου» μοιάζει να έχει διαβρωθεί. Για δεκαετίες, παρά τις ενίοτε έντονες διαφορές τους, Ευρώπη και ΗΠΑ μοιράζονταν έναν κοινό στόχο: την προάσπιση των αξιών της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Τώρα, όμως, ο παγκόσμιος χάρτης φαίνεται να επανασχεδιάζεται. Υπάρχει η Ευρώπη, η Ρωσία, η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες, με τις τελευταίες να μοιάζουν αποστασιοποιημένες από το ευρωπαϊκό στρατόπεδο. Ο Τραμπ είναι γνωστός για τον παρορμητικό χαρακτήρα του, κάτι που φάνηκε και στις αιφνίδιες αλλαγές πολιτικής του όσον αφορά τους δασμούς. Ωστόσο, η εθνικιστική και αυταρχική του τάση παραμένει σταθερή. Αν και στο παρελθόν είχε δηλώσει πως «η Δύση δεν θα σπάσει ποτέ», σήμερα μοιάζει να έχει εγκαταλείψει αυτές τις δεσμεύσεις, απομακρυνόμενος από το παραδοσιακό πολιτικό κατεστημένο των Ρεπουμπλικανών.
Η Ευρώπη αντιμέτωπη με μια υπαρξιακή κρίση
Ο μεγαλύτερος προβληματισμός για την Ευρώπη είναι να κατανοήσει ποια από τις κινήσεις του Τραμπ είναι απλώς ελιγμοί και ποια συνιστά μόνιμη στροφή των ΗΠΑ προς τον αυταρχισμό. Η αναστολή της στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία, σε συνδυασμό με την επιθετική στάση του απέναντι στους συμμάχους του ΝΑΤΟ, έχουν προκαλέσει βαθιές ανησυχίες. Η Γαλλία, υπό τον Εμανουέλ Μακρόν, προωθεί μια νέα στρατηγική αυτονομίας της Ευρώπης, καλώντας σε κοινή χρηματοδότηση του στρατιωτικού εξοπλισμού και προσφέροντας την πυρηνική ομπρέλα της Γαλλίας ως εγγύηση ασφαλείας. Ωστόσο, η μεγαλύτερη κρίση καταγράφεται στη Γερμανία, μια χώρα που μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αναγεννήθηκε μέσα από την αμερικανική βοήθεια. Ο Φρίντριχ Μερτς, ο επερχόμενος καγκελάριος, δήλωσε: «Η απόλυτη προτεραιότητά μου είναι να ενισχύσω την Ευρώπη όσο το δυνατόν γρηγορότερα, ώστε να επιτύχουμε πραγματική ανεξαρτησία από τις Ηνωμένες Πολιτείες».
Αυτό σηματοδοτεί την κατάρρευση τριών γερμανικών ταμπού:
Απομάκρυνση από την αμερικανική επιρροή.
Σκέψεις για ενσωμάτωση της γαλλικής πυρηνικής αποτροπής.
Αύξηση του χρέους για την ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας.
Αν η στρατιωτική συνεργασία Γαλλίας-Γερμανίας προχωρήσει, με τη συμμετοχή και του Ηνωμένου Βασιλείου υπό τον Κιρ Στάρμερ, η Ευρώπη μπορεί να πάψει να είναι ένας οικονομικός γίγαντας και στρατηγικός νάνος. Η νέα στρατηγική του Τραμπ βρίσκει υποστηρικτές στην ευρωπαϊκή ακροδεξιά, που ενισχύεται όλο και περισσότερο, με κόμματα όπως το AfD στη Γερμανία. Η περικοπή της στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία συνιστά μια νίκη για τον Πούτιν, ο οποίος θεωρεί την Ευρώπη εμπόδιο στα σχέδιά του για έναν νέο κόσμο βασισμένο στις ζώνες επιρροής των μεγάλων δυνάμεων.
Ο Γάλλος πρώην πρέσβης στη Μόσχα, Πιερ Λεβί, προειδοποιεί: «Ο στόχος του Πούτιν είναι να αποδυτικοποιήσει τον κόσμο, να τερματίσει την αμερικανική ηγεμονία και την κυριαρχία του δολαρίου, με τη στήριξη της Κίνας, του Ιράν και της Βόρειας Κορέας». Ο Τραμπ, όμως, δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται. Η Ευρώπη, πλέον, πρέπει να συνέλθει από το σοκ και να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα. «Κάθε πρωί ξυπνάμε με ραγισμένη καρδιά», παραδέχεται η πολιτική επιστήμονας Νικόλ Μπακαράν.
