Ντόναλντ Τραμπ: «Οι ισχυροί κάνουν ό,τι μπορούν και οι αδύναμοι υποφέρουν ό,τι πρέπει».
Η καταστροφή της USAID. Οι απειλές για να γίνει ο Καναδάς η 51η πολιτεία. Ο εξευτελισμός της Ουκρανίας. Τι συμβαίνει με την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ; Κάποιοι τη βλέπουν ως προϊόν της προσωπικής απληστίας του Ντόναλντ Τραμπ ή της συμπάθειάς του προς τους δικτάτορες. Και τα δύο μπορεί να ισχύουν, αλλά κανένα δεν δίνει την πλήρη εικόνα. Αυτό που έχει σημασία για τον Τραμπ δεν είναι ο πλούτος ή η ιδεολογία μιας χώρας, αλλά η ισχύς της. Πιστεύει στην κυριαρχία επί των αδύναμων και στον σεβασμό προς τους ισχυρούς. Είναι μια στρατηγική τόσο παλιά όσο και ο χρόνος. Ονομάζεται ρεαλισμός.
Ναι, πολλά από αυτά που κάνει ο Τραμπ στο εξωτερικό, όπως και στο εσωτερικό, είναι αδέξια, κοντόφθαλμα και σκληρά. Ωστόσο, διακρίνω επίσης στη διοίκησή του μια αναγνώριση ότι η φιλελεύθερη διεθνής τάξη ήταν εφικτή μόνο λόγω της στρατιωτικής ισχύος των ΗΠΑ και ότι οι Αμερικανοί δεν θέλουν πια να πληρώνουν τον λογαριασμό. Αυτό είναι ρεαλισμός — ένας ακατέργαστος, μη στρατηγικός, «νεαντερταλικός ρεαλισμός», όπως τον αποκάλεσε κάποτε ο πολιτικός επιστήμονας Στίβεν Βολτ — αλλά ρεαλισμός, παρ’ όλα αυτά.
Οι ρεαλιστές βλέπουν τον κόσμο ως ένα σκληρό, αναρχικό μέρος. Για αυτούς, η ασφάλεια δεν προέρχεται από τη διάδοση της δημοκρατίας και τη δημιουργία διεθνών νόμων που πρέπει να επιβάλουμε, αλλά από το να είσαι ο ισχυρότερος «νταής» και να αποφεύγεις συγκρούσεις με άλλους «νταήδες». Ο Τραμπ θέλει να αποφύγει τον πόλεμο με τη Ρωσία. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να σκληρύνουμε την καρδιά μας απέναντι στη δοκιμασία της Ουκρανίας.
Η ιστορία του ρεαλισμού ανάγεται στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, όταν η Αθήνα, η υπερδύναμη της εποχής, πολιόρκησε τη Μήλο και ανακοίνωσε ότι αν οι κάτοικοι δεν δήλωναν υποταγή, οι άνδρες θα σφαγιάζονταν, οι γυναίκες και τα παιδιά θα υποδουλώνονταν και το νησί θα εποικιζόταν. Οι Μήλιοι διαμαρτυρήθηκαν ότι η Αθήνα δεν είχε το δικαίωμα να το κάνει αυτό. Η Αθήνα δεν ενδιαφέρθηκε. Τα ευγενή ιδανικά είναι τόσο ανθεκτικά όσο ο στρατός που τα επιβάλλει. Οι Αθηναίοι είπαν τη διάσημη φράση του Θουκυδίδη: «Οι ισχυροί κάνουν ό,τι μπορούν και οι αδύναμοι υποφέρουν ό,τι πρέπει».
Αν ήμουν στη θέση τους, μάλλον θα υπέκυπτα για να ζήσω και να πολεμήσω μια άλλη μέρα με μυστική αντίσταση. Αλλά οι ηγέτες της Μήλου ήταν πιο γενναίοι από εμένα. Επέλεξαν να πολεμήσουν. Το αποτέλεσμα; Οι άνδρες σφαγιάστηκαν, οι γυναίκες και τα παιδιά υποδουλώθηκαν και το νησί εποικίστηκε. Ήταν ήρωες ή ανόητοι; Αν τους θεωρείτε ήρωες, είστε φιλελεύθερος διεθνιστής που πιστεύει ότι η ειρήνη και η ασφάλεια εξαρτώνται από δίκαιες κυβερνήσεις που τηρούν διαφωτισμένους κανόνες. Αν τους θεωρείτε ανόητους, είστε ρεαλιστής. Την περασμένη εβδομάδα στον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ έπαιξε τον ρόλο του Αθηναίου. Όταν είπε στον πρόεδρο της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, «Δεν έχετε τα χαρτιά αυτή τη στιγμή», αναφερόταν στη στρατηγική θέση της χώρας και όχι σε ευγενή ιδανικά ή κοινές αξίες.
Η επιστροφή του ρεαλισμού
Ένας λόγος που αυτή η κυβέρνηση φαίνεται αποπροσανατολιστική είναι ότι η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ καθοδηγούνταν εδώ και δεκαετίες από το αντίθετο του ρεαλισμού. Οι βασικές μάχες στην Ουάσιγκτον, ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες, ήταν μεταξύ των νεοσυντηρητικών που ήθελαν να διαδώσουν τη δημοκρατία μέσω του πολέμου και των φιλελεύθερων που ήθελαν να τη διαδώσουν μέσω της ήπιας ισχύος, όπως τα προγράμματα της USAID για την ενίσχυση της κοινωνίας των πολιτών.
Για χρόνια, οι ρεαλιστές θεωρητικοί απορρίπτονταν ή αγνοούνταν. Ο Χανς Μοργκεντάου, ένας από τους σημαντικότερους ρεαλιστές του 20ού αιώνα, προειδοποίησε τη διοίκηση Τζόνσον να μην επεκτείνει τον πόλεμο στο Βιετνάμ και απολύθηκε το 1965. Ο Τζορτζ Κέναν προειδοποίησε κατά της επέκτασης του ΝΑΤΟ το 1997, προβλέποντας ότι θα προκαλούσε τον ρωσικό μιλιταρισμό και θα υπονόμευε τη ρωσική δημοκρατία. Κανείς δεν τον άκουσε. Ο Μπρεντ Σκόουκροφτ είπε στον πρόεδρο Τζορτζ Μπους ότι η εισβολή στο Ιράκ θα ήταν σοβαρό λάθος. Μετά από αυτό, απομονώθηκε. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, ο ρεαλισμός επιστρέφει στην Ουάσιγκτον. Δεξαμενές σκέψης όπως το Quincy Institute for Responsible Statecraft, το Defense Priorities και το Center for Analysis of U.S. Grand Strategy έχουν εμφανιστεί. Ο όρος «ρεαλιστής» χρησιμοποιείται για να περιγράψει ανθρώπους στη νέα κυβέρνηση, όπως ο αντιπρόεδρος JD Vance, ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και η διευθύντρια της εθνικής ασφάλειας Τάλσι Γκάμπαρντ.
Τι έφερε αυτή τη στροφή; Εν μέρει, η ανασφάλεια, το βασικό κίνητρο όλων των «νταήδων». Όταν οι ΗΠΑ ήταν η αδιαμφισβήτητη υπερδύναμη, μπορούσαν να προωθούν τη δημοκρατία, αγνοώντας την Κίνα στην Ταϊβάν και τη Ρωσία στην Ουκρανία. Σήμερα, η Ρωσία και η Κίνα διαθέτουν υπερηχητικούς πυραύλους που ο αμερικανικός στρατός δεν ξέρει ακόμη πώς να αντιμετωπίσει. Η Κίνα μπορεί να καταστρέψει δορυφόρους GPS, αποσταθεροποιώντας τον στρατό και την οικονομία των ΗΠΑ.
Ο Τραμπ μπορεί να υποστηρίζει κάποια στοιχεία του ρεαλισμού — να υποκύπτει στους ισχυρούς και να θυσιάζει τους αδύναμους — αλλά οι εμπορικοί του πόλεμοι και οι απειλές του προς ειρηνικούς γείτονες θα μπορούσαν να αποδειχθούν εξίσου καταστροφικοί με τις στρατιωτικές περιπέτειες του παλαιότερου φιλελεύθερου κατεστημένου. Στον Λευκό Οίκο, ο Ζελένσκι προειδοποίησε τον Τραμπ ότι «ο πόλεμος θα επηρεάσει και την Αμερική». Ο Τραμπ απάντησε «Δεν το ξέρεις αυτό. Μην μας λες τι θα νιώσουμε». Οι μεγάλες δυνάμεις, όμως, πάντα παρακμάζουν. Και ο νεαντερταλικός ρεαλισμός δεν τις σώζει.
Της Farah Stockman για τους New York Times
