Τα μόνα πλάσματα που μπορούν να μας διδάξουν ανθρωπιά
Από την Ευτυχία Παπούλια
Κοινωνιολόγος
Θηρίο τον λένε τον άνθρωπο. Κολοκύθια. Ποιο θηρίο, μωρέ; Έχει το θεριό μαχαίρια; Φκιάνει σκοτώστρες και τουφεκάει; Θηρίο… Βρισιά για τα θεριά!
Μενέλαος Λουντέμης
Πριν λίγες μέρες ένα περιστατικό άγριας επιθετικότητας ανθρώπων, όχι απέναντι σε άλλους ανθρώπους που θα είχαν ενδεχομένως και κάποιες δυνατότητες αυτοπροστασίας αλλά απέναντι σ’ ένα αδύναμο και φοβισμένο ζωάκι του δάσους, προκάλεσε σοκ στους κατοίκους της Κεφαλονιάς αλλά και σ’ όλους όσους πληροφορήθηκαν την αποτρόπαια πράξη: Άγνωστοι σκότωσαν και σταύρωσαν σε ένα δένδρο μια αλεπού αφού πρώτα της έκοψαν την ουρά.
Εκείνο που μου έκανε εντύπωση δεν ήταν τόσο το ίδιο το γεγονός. Φοβάμαι άλλωστε πως όλοι μας έχουμε εθιστεί πλέον στην ανθρώπινη βαρβαρότητα που ξεκινάει απ’ αυτόν που κλωτσάει και ρίχνει μια γάτα στην θάλασσα, φτάνει στις συμμορίες ανηλίκων που ληστεύουν και δέρνουν συνομηλίκους των και κορυφώνεται στην ακραία μορφή βαρβαρότητας όπως η δολοφονία μιας γυναίκας, μιας συντρόφου, μιας μάνας επειδή είπε μια κουβέντα που πρόσβαλε τον ‘ανδρισμό’ του άνδρα.
…κτηνωδία
Εντύπωση μου έκανε ο χαρακτηρισμός της πράξης ως ‘κτηνωδία’. Ένας χαρακτηρισμός που αφορά αποκλειστικά σε… ανθρώπινες πράξεις, προκειμένου να δοθεί έμφαση στην αγριότητά της. Να αποδώσει την ευθύνη της πράξης του σε κάποια απομεινάρια της ζωώδους προέλευσης του που δεν κατάφερε να αποβάλει και να προστατέψει την αξιοπρέπεια της ανθρώπινης κοινωνίας η οποία ηθικά και πνευματικά θέλει να απέχει κάποια έτη φωτός μακριά απ’ την κοινωνία των ζώων.
Η εμμονή των ανθρώπων να χαρακτηρίζουν ως κτηνωδία κάθε βαρβαρότητα που διαπράττουν οι ίδιοι μεταξύ τους ή απέναντι στα ζώα, ταυτόχρονα όμως και ως ‘ανθρωπιά’ πράξεις που προβάλλουν την ‘ευαισθησία’ και την ‘ανωτερότητα’ του ανθρώπινου είδους, δείχνει το λιγότερο έπαρση και αλαζονεία. Και εδώ πρέπει να αποδοθεί δικαιοσύνη. Για την οποία, έστω και με καθυστέρηση, αφυπνίστηκε η κοινωνία.
Ένστικτα
Η συμπεριφορά των ζώων μέσα στην δική τους κοινωνία αλλά και απέναντι στους ανθρώπους καθορίζεται από δύο βασικά ένστικτα: Της επιβίωσης και της αυτοπροστασίας. Το ζώο δεν επιτίθεται παρά μόνο για να εξασφαλίσει την διατροφή του όταν φυσικά είναι σαρκοφάγο ή όταν απειλείται η ζωή του. Αντίθετα, όπως λένε οι ειδικοί, ένα άγριο ζώο, ένα λιοντάρι, μπορεί να αγνοήσει ένα ‘θήραμα’ που μπορεί να περνάει δίπλα του ακόμη και να το προστατέψει από κάποιον κίνδυνο, όταν είναι… χορτάτο. Κατά τα άλλα, η συμπεριφορά των ζώων δεν υπαγορεύεται από κάποια διάθεση εκδίκησης, τιμωρίας, ζηλοφθονίας, κακεντρέχειας, από κάποιο απωθημένο μίσος ή από άλλα πάθη που χαρακτηρίζουν αποκλειστικά το ανθρώπινο είδος και κανένα άλλο.
Εκατοντάδες χιλιάδων νέα παιδιά στην Ουκρανία και την Παλαιστίνη έχουν χάσει ως τώρα την ζωή τους εξυπηρετώντας μια και μοναδική σκοπιμότητα: Τα πάθη δυο, τριών, πέντε ανθρώπων πάνω στον πλανήτη και κανένα απολύτως ιδανικό! Αν βέβαια εξακολουθούν στην εποχή μας να υπάρχουν λόγοι ή και αξίες που υπαγορεύουν το αίμα. Κάποια στιγμή οι άνθρωποι αυτοί θα συνθηκολογήσουν, θα δώσουν τα χέρια και θα προβάλλουν το τέλος της παραφροσύνης κάποιων άχρηστων πολέμων ως ‘ένδειξη καλής θέλησης’ και ως επιτυχία διπλωματικής προσπάθειας… Και οι νεκροί;
Βαρβαρότητα
Κι εδώ είναι που ο όρος κτηνωδία πρέπει να αντικατασταθεί με τον όρο ‘βαρβαρότητα’. Στην κοινωνία των ζώων δεν θα συναντήσουμε ομάδες να προσπαθούν να εξοντώσουν η μια την άλλη, παρά μόνο αν υπάρχει εμφανής απειλή για την ζωή τους. Ωστόσο, η ανθρώπινη κοινωνία, παρά τα εντυπωσιακά επιτεύγματά της τόσο στην τεχνολογία όσο και στον πνευματικό τομέα, αν κρίνουμε απ’ την βία που ασκεί στα ζώα, στην ίδια την φύση και το περιβάλλον, αλλά και από το πρωτοεμφανιζόμενο φαινόμενο της νεανικής παραβατικότητας, φαίνεται πως δεν μπορεί να εξαλείψει ή τουλάχιστον να χαλιναγωγήσει κάποια βασικά ένστικτα όπως της επιθετικότητας και της καταστροφικότητας που εκδηλώνονται με διαφορετικές μορφές.
Ένστικτα που δεν χαρακτηρίζουν τις κοινωνίες των ζώων. Ένστικτα που αναδεικνύονται χωρίς δυνατότητα εξωραϊσμού ή συγκάλυψης με φόντο ερείπια και σκοτωμένους ανθρώπους, ακυρώνουν όλα τα ανθρώπινα επιτεύγματα σε όλους τους τομείς. Και τότε, τα μόνα πλάσματα που μπορούν να μας διδάξουν ανθρωπιά είναι τα ίδια τα ζώα. Τι μπορούμε να μάθουμε απ’ αυτά; Από την εργατικότητα της μέλισσας, την αφοσίωση του σκύλου μέχρι την υπομονή του συμπαθέστατου γαϊδαράκου, υπάρχει κλίμακα πλασμάτων της Φύσης απ’ τα οποία έχουμε να μάθουμε πολλά αν δημιουργήσουμε μια φιλική σχέση μαζί τους. Προϋπόθεση, να θέλουν τη φιλία μας…
