Λευκορωσία: Μια περίκλειστη χώρα

Η πρόσφατη κρατική αεροπειρατεία των λευκορωσικών αρχών σε πτήση της Ryanair και η συνακόλουθη σύλληψη του δημοσιογράφου Ρομάν Προτάσεβιτς και της συντρόφου του, αλλά και οι σφοδρές περσινές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, έχουν φέρει στο διεθνές προσκήνιο τη χώρα της Λευκορωσίας. Ποια είναι όμως αυτή η χώρα, που το όνομά της προσομοιάζει με αυτό της Ρωσίας; Και οι κάτοικοί της είναι ή δεν είναι Ρώσοι;

Γεωγραφικά η Δημοκρατία της Λευκορωσίας είναι το μεγαλύτερο περίκλειστο κράτος της Ευρώπης. Το όνομά της είναι στενά συνδεδεμένο με τον όρο Μπελάγια Ρως, που σημαίνει Λευκοί Ρως, εθνότητα διακριτή από τους Ρώσους. Παρόλα αυτά αυτή τη στιγμή στη Λευκορωσία οι δύο επίσημες γλώσσες στη Λευκορωσία είναι τα λευκορωσικά και τα ρωσικά, με τα ρωσιά να είναι η πλέον ομιλούμενη και είναι η πρώτη γλώσσα του 72% του πληθυσμού. Αντιθέτως, τα λευκορωσικά χρησιμοποιούνται μόνο από το 11.9% του πληθυσμού στην καθημερινή ζωή.

Η ιστορία

Η Λευκορωσία ήταν μία από τις Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες της ΕΣΣΔ, που κήρυξε την ανεξαρτησία της στις 27 Ιουλίου 1990 και άλλαξε το όνομά της σε Δημοκρατία της Λευκορωσίας στις 25 Αυγούστου 1991. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο νυν πρόεδρος και τότε βουλευτής Αλεξάντερ Λουκασένκο ήταν ο μόνος που ψήφισε ενάντια στην απόσχιση από τη Σοβιετική Ένωση.

Η σχέση με τη Ρωσία

Ο Αλεξάντερ Λουκασένκο κυβερνά την Λευκορωσία από το 1994, και είναι ο μακροβιότερος εν ενεργεία αρχηγός κράτους στην Ευρώπη. Από την αρχή της διακυβέρνησής του ο Λουκασένκο κατέστησε με κάθε τρόπο σαφές ότι δεν πρόκειται να επιτρέψει να διαρραγούν οι σχέσεις με τη Ρωσία. Έτσι ο εναγκαλισμός των δύο χωρών όλο αυτό το διάστημα υπήρξε σφιχτός, γεγονός που αποδεικνύεται και από την αμέριστη στήριξη Πούτιν στο καθεστώς Λουκασένκο.

Ο μόνος τριγμός σε αυτή τη σχέση υπήρξε το 2014, όταν σε ένα είδος προσωπικής κόντρας με τον Πούτιν, ο Λουκασένκο πίεσε για την αναβίωση της λευκορωσικής ταυτότητας μετά τη ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας και την στρατιωτική παρέμβαση στην ανατολική Ουκρανία. Για πρώτη φορά, έδωσε μια ομιλία στα λευκορωσικά (και όχι στα ρωσικά), όπου είπε: «Δεν είμαστε Ρώσοι – είμαστε Λευκορώσοι» και στη συνέχεια ενθάρρυνε τη χρήση των Λευκορωσικών.

Batka

Ο αμφιλεγόμενος Αλεξάντερ Λουκασένκο θεωρείται από αρκετούς ως ο τελευταίος δικτάτορας της Ευρώπης. Η πατρότητα του χαρακτηρισμού ανήκει στον υπουργό Εξωτερικών της Γερμανίας το 2012 Γκίντο Βεστερβέλε, ο οποίος υπήρξε ο πρώτος υπουργός στη Γερμανία που είχε ανοιχτά δηλώσει ότι είναι ομοφυλόφιλος. Η απάντηση του Λουκασένκο υπήρξε χαρακτηριστική του ήθους του: «Καλύτερα δικτάτορας παρά γκέι». Ο άνθρωπος που παροτρύνει τον λαό να τον φωνάζουν «Batka», δηλαδή πατερούλη, που θεωρεί πως η πανδημία είναι απλώς μία «ψύχωση» και το καλύτερο φάρμακο για τον κορονοϊό είναι η βότκα, κέρδισε για πρώτη φορά τις προεδρικές εκλογές το μακρινό 1994.

Το 1996 παρέτεινε τη θητεία του έως το 2001, όταν και ξανακέρδισε τις εκλογέςπαρά τις καταγγελίες από την Αντιπολίτευση για νοθεία. Το 2004 παρέτεινε τη θητεία μέχρι το 2006, όταν και επανεξελέγη, φυσικά με συντριπτική πλειοψηφία. Στις 19 Δεκεμβρίου 2010 κέρδισε ξανά τις αμφιλεγόμενες προεδρικές εκλογές και επανεξελέγη για 5η συνεχή θητεία το 2015. Το 2020 επανεξελέγη για μια 6η συνεχή θητεία, σε εκλογές που επισκιάστηκαν από συλλήψεις μελών της αντιπολίτευσης, συγκρούσεις διαδηλωτών με τις δυνάμεις ασφαλείας και καταγγελίες για νοθεία. Είναι ακριβώς αυτές οι διαδηλώσεις για την υποκίνηση των οποίων κατηγορείται ο συλληφθείς δημοσιογράφος Προτασέβιτς.

Ποιος είναι ο Ρομάν Προτάσεβιτς

Ο 26χρονος Λευκορώσος δημοσιογράφος Ρομάν Προτάσεβιτς πετούσε από την Αθήνα για την πρωτεύουσα της Λιθουανίας Βίλνιους, όταν το αεροσκάφος έκανε αναγκαστική προσγείωση στο Μινσκ, όπου και συνελήφθη. Έφυγε από τη Λευκορωσία το 2019, φοβούμενος τη σύλληψή του. Όμως συνέχισε να «πολεμά» το καθεστώς του Λουκασένκο, ενώ ζούσε στην εξορία στη Λιθουανία. Ο Προτάσεβιτς βρισκόταν στην Ελλάδα, προκειμένου να καλύψει τη συμμετοχή στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών της εξόριστης ηγέτιδας της λευκορωσικής αντιπολίτευσης Σβετλάνα Τιχάνοφσκαγια. Ο Προτάσεβιτς είναι συνιδρυτής και πρώην συντάκτης του καναλιού NEXTA στην πλατφόρμα Telegram, το οποίο έχει γίνει ένα δημοφιλές βήμα για τους εχθρούς του Λουκασένκο, ώστε να ανταλάσσουν πληροφορίες και να διοργανώνουν διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησης.

Ο Προτάσεβιτς τώρα εργάζεται για το Belamova, ένα διαφορετικό κανάλι του Telegram. Μετά τη σύλληψή του ο Προτάσεβιτς αντιμετωπίζει κατηγορίες για εξτρεμιστικές ενέργειες, μεταξύ των οποίων η διοργάνωση μαζικών διαδηλώσεων και η υποκίνηση κοινωνικού μίσους, που σχετίζονται με τις περσινές διαμαρτυρίες. Αν και ο ίδιος αρνείται τις κατηγορίες, θα μπορούσε να βρεθεί για 15 χρόνια στη φυλακή σε περίπτωση που καταδικαστεί, αν και θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι η Λευκορωσία είναι η τελευταία χώρα της Ευρώπης που διατηρεί ενεργή τη θανατική ποινή. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Προτάσεβιτς έβαλε τα χέρια στο κεφάλι του και άρχισε να τρέμει όταν συνειδητοποίησε ότι η πτήση κατευθυνόταν προς το Μινσκ, αντί για τον προγραμματισμένο προορισμό Βίλνιους.

«Η Ευρώπη εν δράσει»

Η Ευρωπαϊκή Ένωση συνέστησε στις ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες να αποφεύγουν τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας, μετά τις έντονες αντιδράσεις που προκάλεσε η αναγκαστική προσγείωση με το πρόσχημα τρομοκρατικής ενέργειας την περασμένη Κυριακή στο αεροδρόμιο του Μινσκ αεροσκάφους της Ryanair που είχε αναχωρήσει από την Αθήνα με προορισμό το Βίλνιους. Μάλιστα, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ ανήρτησε την Τρίτη μια φωτογραφία στον λογαριασμό του στο twitter, η οποία έδειχνε τις συνέπειες του ευρωπαϊκού αεροπορικού αποκλεισμού της Λευκορωσίας που αποφάσισε η ΕΕ. Η εικόνα δείχνει το «μποτιλιάρισμα» στον αέρα γύρω από το FIR της Λευκορωσίας, καθώς η μία μετά την άλλη οι αεροπορικές εταιρίες διακόπτουν τις πτήσεις τους πάνω από τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας.

Στήριξη Μόσχας

Σε απάντηση των κυρώσεων που επέβαλε η Ευρωπαϊκή Ένωση στο καθεστώς Λουκασένκο, η Ρωσία δεν επιτρέπει σε αεροσκάφη που πραγματοποιούν εναλλακτική διαδρομή, παρακάμπτοντας τον εναέριο χώρο που ελέγχεται από το Μινσκ, να προσγειωθούν στο έδαφός της. Με τη Μόσχα να έχει εκφράσει την πλήρη στήριξή της στο καθεστώς του Λευκορώσου προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο, τουλάχιστον δύο ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες έφαγαν «μπλόκο»  από τις ρωσικές Αρχές. Από την πλευρά του το Κρεμλίνο δήλωσε ότι δεν έχει κανένα λόγο να μην πιστεύει τις εξηγήσεις της Λευκορωσίας, που υποστηρίζει ότι αναγκάστηκε να εκτρέψει αεροσκάφος της Ryanair στο Μινσκ λόγω απειλής για ύπαρξη βόμβας και όχι για να συλλάβει αντιφρονούντα μπλόγκερ.

Αμετανόητος ο Λουκασένκο

Ο Λευκορώσος πρόεδρος Αλεξάντρ Λουκασένκο κατηγόρησε «αυτούς που θέλουν το κακό» της χώρας του ότι προσπαθούν να στραγγαλίσουν τη Λευκορωσία, στα πρώτα του σχόλια μετά την αναγκαστική προσγείωση επιβατικού αεροσκάφους που προκάλεσε παγκόσμια κατακραυγή. «Ενήργησα νόμιμα προστατεύοντας τον κόσμο», είπε ο Λουκασένκο, απορρίπτοντας την κατηγορία ότι το αεροσκάφος αναγκάστηκε να αλλάξει πορεία για να συλληφθεί ο αντιφρονών δημοσιογράφος που επέβαινε σε αυτό. «Είναι εντελώς ψέμα ότι το αεροσκάφος εξαναγκάστηκε σε προσγείωση από ένα Mig 29», δήλωσε. «Η αποστολή του μαχητικού αεροσκάφους ήταν να υπάρξει επικοινωνία, να συνοδεύσει την προσγείωση του επιβατικού αεροσκάφους σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης». Ο Λουκασένκο υποστήριξε παράλληλα πως δεν γνώριζε ότι ο Προτασέβιτς επέβαινε στην πτήση που εξετράπη στο Μινσκ, αλλά ότι θα έδινε εντολή να προσγειωθεί το αεροσκάφος εάν το ήξερε.

Όπου γάμος και χαρά

Με έντονη παρασκηνιακή δραστηριότητα η τουρκική διπλωματία τα τελευταία 24ωρα παρενέβη ενεργά στους μηχανισμούς του ΝΑΤΟ, έτσι ώστε η αντίδραση της Συμμαχίας στην κρατική αεροπειρατεία που επιχείρησε το καθεστώς Λουκασένκο στη Λευκορωσία να είναι ήπια. Σημειώνεται ότι την Τετάρτη το ΝΑΤO εξέδωσε μία ανακοίνωση δύο παραγράφων καταδικάζοντας το περιστατικό. Η Άγκυρα επέμεινε να μην συμπεριληφθούν στο τελικό κείμενο αναφορές για περισσότερες κυρώσεις της Δύσης στη Λευκορωσία και να μείνουν επίσης εκτός τα αιτήματα για απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων, αλλά και η ρητορική για αναστολή της συνεργασίας ΝΑΤΟ-Μινσκ.

H θέση της Ελλάδας

Με εκτενή δήλωσή του το υπουργείο Εξωτερικών στην Αθήνα καταδίκασε το περιστατικό σύλληψης αντικαθεστωτικού δημοσιογράφου εν μέσω πτήσης από την Αθήνα, κάνοντας λόγο για κρατική αεροπειρατεία και τονίζοντας ότι ο Ράμαν Προτάσεβιτς ήταν μέλος αντιπροσωπείας που φιλοξενήθηκε στην Ελλάδα. Παράλληλα, ανέφερε ότι στην πτήση που άλλαξε πορεία και κατευθύνθηκε διά της βίας στο Μινσκ υπήρχαν και 11 Έλληνες επιβάτες. Σε συνέχεια της ανακοίνωσης ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας ανέφερε σε ανάρτησή του ότι ανέλυσε σε τηλεφωνική του συνομολία με την κα Τσιχανόφσκαγια, ηγέτη της λευκορωσικής αντιπολίτευσης, τη θέση της Αθήνας για το επεισόδιο. Στο μεταξύ, η ΕΥΠ έχει βάλει στο μικροσκόπιο κάθε κίνηση του Ρομάν Προτάσεβιτς, ο οποίος έμεινε στη χώρα μας για 12 μέρες μαζί με τη φίλη του, με τα  στελέχη των αρμόδιων υπηρεσιών να κάνουν ιχνηλάτηση όλων των κινήσεών του.

από την έντυπη έκδοση

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ – Υπηρεσία Ενημέρωσης και Δημόσιας Διπλωματίας.