Οι αρματολοί, οι καπετάνιοι των οποίων συνιστούσαν ηγετική ομάδα των Ελλήνων της Τουρκοκρατίας, επιτελούσαν έργο ασφαλείας εν ονόματι της οθωμανικής εξουσίας. Οι καπετάνιοι τους αναλάμβαναν την υποχρέωση να τηρούν την τάξη και να επιβάλλουν τον νόμο του κυριάρχου στην περιοχή ευθύνης τους, που ονομαζόταν αρματολίκι. Την εξουσία τους αναλάμβαναν πλειοδοτώντας οικονομικά προς τις οθωμανικές αρχές έναντι των ανταγωνιστών τους. Οι οθωμανικές αρχές από την πλευρά τους προτιμούσαν αυτό το σύστημα μερικής ασφαλείας, καθώς το κόστος για να επιβάλλουν μόνες τους την τάξη ήταν απαγορευτικό. Οι καπετάνιοι των αρματολών ήταν άνθρωποι των όπλων, πρώην κλέφτες, δηλαδή ληστές, που λόγω ικανότητας ή συγκυριών είχαν καταφέρει να επιζήσουν.
Αποστολή τους ήταν η καταδίωξη των κλεφτών και η προστασία των υπηκόων του σουλτάνου από τις επιδρόμές τους. Η επιτυχία τους έγκειτο στην εξασφάλιση στην περιοχή ευθύνης τους όχι της εξόντωσης των ληστών, αλλά της ειρήνευσης με την αμνήστευσή τους. Το τελευταίο ισοδυναμούσε με την ενσωμάτωσή τους στις τάξεις των αρματολών. Αντιστοίχως η ισχύς του κάθε καπετάνιου ήταν ανάλογη του αριθμού των κλεφτών που ήταν σε θέση να ενσωματώσει στην ομάδα του με τη μεσίτευσή του στον τοπικό εκπρόσωπο της κεντρικής εξουσίας.
1821 Ελλάδα αρματολοί: Εκβιασμοί και πλειοδοσία αργυρίου
Όσοι κλέφτες δεν επιτύγχαναν αμνήστευση και ενσωμάτωση στις ομάδες των κατά τόπους καπετάνιων των αρματολών, είχαν κάθε λόγο να επιδιώκουν με επιδρομές και λεηλασίες να υπονομεύσουν το κύρος και την αξιοπιστία τους. Έτσι θα επετύγχαναν είτε την αμνήστευση και την ενσωμάτωσή τους, είτε θα προσπαθούσαν να πείσουν τον τοπικό εκπρόσωπο της οθωμανικής εξουσίας να αναθέσει στους ίδιους την τήρηση της τάξης. Με τον εκβιασμό, λοιπόν, και την απαραίτητη πλειοδοσία αργυρίου, οι πρώην παράνομοι αναλάμβαναν τον ρόλο των φυλάκων του νόμου, ώσπου να ανατραπούν και οι ίδιοι από άλλους ικανότερους πλειοδότες.
1821 Ελλάδα αρματολοί: Πώς συντηρούνταν οι ομάδες των αρματολών
Τους αρματολούς συντηρούσαν οι κοινότητες της περιοχής ευθύνης τους, καθώς και όσοι έμποροι ή νομάδες κτηνοτρόφοι αναγκάζονταν να διέρχονται από τις διόδους της περιοχής. Με άλλα λόγια, αυτοί συντηρούσαν τους αμνηστευμένους πρώην παρανόμους, επειδή θεωρούσαν πως το κόστος συντήρησής τους στον ρόλο των αρματολών ήταν χαμηλότερο από αυτό που αντιπροσώπευαν η δράση τους ως κλεφτών και η καταδίωξή τους. Το σύστημα αυτό της ελεγχόμενης ληστείας διά της αμνήστευσης των κλεφτών παρήγαγε μια ηγετική ομάδα διαχειριστών της παρανομίας και της βίας στην ύπαιθρο, τους καπετάνιους, οι οποίοι αντλούσαν τα εισοδήματά τους από τους κατοίκους της περιοχής ευθύνης τους και την εξουσία τους από τον τοπικό εκπρόσωπο των Οθωμανών, του οποίου την εύνοια προσπαθούσαν και αυτοί να διατηρήσουν με οικονομικές πλειοδοσίες. Σε κάθε περίπτωση μαζί με τους κλέφτες αποτέλεσαν τον πυρήνα των εμπειροπόλεμων τμημάτων, που όταν η ώρα το καλούσε, θα αποτελούσαν τον πυρήνα των μαχητών της ελληνικής εξέγερσης.
