4 Δεκεμβρίου: Αφορμή για τα “Δεκεμβριανά” στάθηκε η παλλαϊκή συγκέντρωση στην πλατεία Συντάγματος το πρωί της Κυριακής 3 Δεκεμβρίου 1994. Τότε, ακροβολισμένοι Βρετανοί ελεύθεροι σκοπευτές καθώς και μέλη της χωροφυλακής της ανακτορικής φρουράς σκοπεύοντας από παράθυρα κυβερνητικών κτιρίων επιτίθενται κατά του πλήθους. Ακόμη, πολλοί πυροβολισμοί έλαβαν χώρα μπροστά στο μνημείο του άγνωστου στρατιώτη. Ο τελικός απολογισμός περιήλθε σε 33 νεκρούς και 140 τραυματίες. Οι ελεύθεροι σκοπευτές αποτελούσαν την περιβόητη “Ομάδα Χ”.
Τα γεγονότα πυροδότησαν νέα επεισόδια. Τη Δευτέρα 4 Δεκεμβρίου πραγματοποιείται η μεγάλη απεργιακή συγκέντρωση, όπου πραγματοποιείται η νεκρώσιμη ακολουθία στη Μητρόπολη της Αθήνας με τη νεκρική πομπή να κατευθύνεται προς το Σύνταγμα. Στην κορυφή της πομπής ξεχώριζε ένα πανό το οποίο κρατούσαν τρεις νεαρές μαυροφορεμένες γυναίκες και έγραφε: «Όταν ο Λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα. ΕΑΜ». Ακολούθησαν συμπλοκές με τα αγγλικά στρατεύματα, με τις πηγές να μιλούν για 40 – 100 νεκρούς και πολλούς τραυματίες.
Τα επακόλουθα από τις 4 Δεκεμβρίου
Ακολούθησαν μάχες ανάμεσα σε τάγματα του ΕΛΑΣ και της “Ομάδας Χ” στο Θησείο. Βρετανικά άρματα μάχης παρενέβησαν, ενώ οι συγκρούσεις εξαπλώθηκαν και προς την Κυψέλη, τους Αμπελόκηπους, τον Κωλονό, τα Πατήσια και αλλού. Ως αποτέλεσμα, ο Ρόναλντ Σκόμπι κηρύσσει στρατιωτικό νόμο στην ελληνική πρωτεύουσα. Οι μάχες που πυροδοτήθηκαν από τις 4 Δεκεμβρίου 1944, κράτησαν 33 μέρες και τερματίστηκαν στις 5-6 Ιανουαρίου 1945. Επισημαίνεται ότι οι μάχες του Δεκεμβρίου 1944, ήταν η μοναδική περίπτωση κατά την οποία σημειώθηκαν πολεμικές συγκρούσεις τέτοιας έκτασης στην ελληνική πρωτεύουσα από δημιουργίας του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους (1830). Ήταν επίσης, η μόνη περίπτωση στο Β΄ Π.Π. κατά την οποία συγκρούσθηκαν μεταξύ τους συμμαχικές δυνάμεις (ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και Βρετανοί). Η δεύτερη αιματοβαμμένη σελίδα των «Δεκεμβριανών» αποτέλεσε το προοίμιο του εμφυλίου πολέμου.
Οι πολιτικοί λόγοι που οδήγησαν στα “Δεκεμβριάνα”
Οι δυνάμεις της Αντίστασης του Β’ Π. Π αποτέλεσαν τις νέες πολιτικές δυνάμεις που αναδύθηκαν στο προσκήνιο της πολιτικής ζωής μέσα από τον αντιστασιακό αγώνα. Εκείνοι, διεκδικούσαν μετά το πέρας του πολέμου την εξουσία. Από την άλλη, επιδίωξη των Βρετανών ήταν να επαναφέρουν το προπολεμικό πολιτικό σύστημα. Οι νικητές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι οποίοι είχαν ακόμη μεγάλη επιρροή στον ελλαδικό χώρο, ήθελαν να επαναγκαταστήσουν στην εξουσία τις κυβερνήσεις που αυτοεξορίστηκαν στην αρχή του πολέμου. Στόχος τους ήταν να διατηρήσουν, μετά τον πόλεμο, τον έλεγχο των ναυτικών οδών της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Έτσι, εξασφάλιζαν ελεύθερη επικοινωνία με τις αποικιακές τους κτήσεις στη Μέση Ανατολή και την Ινδία. Στην περίπτωση της Ελλάδας, στόχος αποτέλεσε ο αυτοεξόριστος Έλληνας βασιλιάς και η κυβέρνησή του.
Οι ίδιοι υπήρξαν απόντες από τις εξελίξεις στο εσωτερικό της χώρας κατά τη διάρκεια της Κατοχής και γι΄ αυτό το λόγο βρέθηκαν απαξιωμένοι στις συνειδήσεις μεγάλου τμήματος του ελληνικού λαού. Γνώριζαν, όμως ότι μόνο μέσω της βρετανικής στήριξης μπορούσαν να επιστρέψουν στην Ελλάδα. Οι Βρετανοί επιδίωκαν να επαναφέρουν το βασιλιά στην εξουσία, καθώς αυτός αποτελούσε τον κύριο εγγυητή των συμφερόντων τους στην Ελλάδα. Κύριο εμπόδιο υπήρξε η πολιτική επιρροή του ΕΑΜ και η στρατιωτική κυριαρχία του ΕΛΑΣ σε ολόκληρη σχεδόν τη χώρα. Η λύση βρέθηκε μέσα από την τακτική της δημιουργίας κυβέρνησης εθνικής ενότητας με τη συμμετοχή και των Αριστερών του ΕΑΜ. Την τακτική αυτή εφάρμοσαν οι Βρετανοί και σε άλλες χώρες. Κατάφεραν έτσι, εκμεταλλευόμενοι και τις εαμικές υποχωρήσεις με τις Συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας, να επαναφέρουν στην Ελλάδα την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση.
Ντοκουμέντα από τις οδομαχίες στην Αθήνα από τις 4 Δεκεμβρίου 1944 μέχρι τον Ιανουάριο του 1945.
