«Οι εξουσίες δεν συνετίζονται, oι εξουσίες ανατρέπονται.
Εμείς σταυρώσαμε τον Χριστό, εμείς δώσαμε και το κώνειο.»
Από την Ηρώ Μητρούτσικου
Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ:
Ο Αθηναίος φιλόσοφος Σωκράτης (470/469 – 399 π.Χ.) ήταν (εκτός από γλύπτης στα νιάτα του) μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του ελληνικού και παγκόσμιου πνεύματος και πολιτισμού και ένας από τους ιδρυτές της Δυτικής φιλοσοφίας,.
Ενδεικτικό της σημασίας του για την Αρχαία ελληνική φιλοσοφία είναι ότι όλοι οι Έλληνες φιλόσοφοι πριν από αυτόν ονομάστηκαν Προσωκρατικοί.
Ο ίδιος ήταν μαθητής του Αρχέλαου, ενώ δικοί του φίλοι και μαθητές του υπήρξαν οι: Πλάτων, Αντισθένης, Ευκλείδης, ενώ μέχρι κι ο Αριστοφάνης κι ο Ξενοφών έγραψαν γι αυτόν.
Ο Σωκράτης δεν δίδαξε συστηματικά, αλλά διαλεγόταν σε κάθε σημείο της πόλης, με ανθρώπους κάθε κοινωνικής τάξης και -σε αντίθεση με τους σοφιστές- δεν έπαιρνε χρήματα από τους μαθητές του. Απέφευγε την εμπλοκή στην πολιτική, αλλά στρατευόταν σε περιόδους πολέμου.
«Κατέβασε τη φιλοσοφία από τα άστρα στη γη», διότι χάρη στη δική του προσωπικότητα οι φιλόσοφοι έπαψαν να ασχολούνται με τα φυσικά φαινόμενα και άρχισαν να ασχολούνται με τον ίδιο τον άνθρωπο και την κοινωνία.
Η μαιευτική ήταν η μέθοδος, η οποία, σε συνδύαζε τη χρήση της ειρωνείας και την πλήρη άγνοια (φαινομενικά) του Σωκράτη για το θέμα που συζητούσε κάθε φορά. Προσπαθούσε, μέσα από ερωτήσεις, να εκμαιεύσει την αλήθεια από τον συνομιλητή του. Ουσιαστικά, επωμιζόταν το ρόλο της συνείδησης.
Στη Διαλεκτική ο φιλόσοφος προσπαθούσε να οδηγήσει τον συνομιλητή του στην ανακάλυψη της βαθύτερης αλήθειας, ενώ στην επαγωγική συλλογιστική μέθοδο επεδίωκε να φτάσει στην αρχή των ηθικών εννοιών και στην εξαγωγή καθολικών συμπερασμάτων, μέσα από καθημερινά παραδείγματα.
Το 399 π.Χ. ο φιλόσοφος βρέθηκε αντιμέτωπος με το Δικαστήριο καθώς διατυπώθηκαν εναντίον του κατηγορίες για ασέβεια προς τους θεούς και για διαφθορά των νέων (ένας από τους μαθητές του, και μάλιστα από τους πιο σημαντικούς, είχε πάρει μέρος στην εξουσία των τυράννων). Ο φιλόσοφος άκουσε την καταδίκη του σε θάνατο με θεϊκή αταραξία. Μετά την καταδίκη παρέμεινε στο δεσμωτήριο 30 μέρες, γιατί ο νόμος απαγόρευε την εκτέλεση θανατικής ποινής πριν από την επιστροφή του ιερού πλοίου από τις γιορτές της Δήλου. Οι μαθητές του προσφέρθηκαν να τον βοηθήσουν να αποδράσει. Ο Σωκράτης αρνήθηκε στηριζόμενος τις φιλοσοφικές απόψεις του και, ως νομοταγής πολίτης και αληθινός φιλόσοφος, περίμενε το θάνατο και ήπιε το κώνειο, όπως πρόσταζε ο νόμος.
Η ΣΥΖΥΓΟΣ ΤΟΥ:
Ο Σωκράτης παντρεύτηκε σε μεγάλη ηλικία (μετά τα 60) την νεαρή Ξανθίππη, με την οποία απέκτησε τρεις γιους.
Η οικογένεια της Ξανθίππης ήταν ανώτερη κοινωνικά απ’ ό,τι του Σωκράτη.
Πρωταρχικός στόχος και καθήκον κάθε Αθηναίας γυναίκας ήταν ο γάμος και η μητρότητα και η Ξανθίππη υπήρξε αφοσιωμένη σύζυγος και μητέρα.
Οι φτωχές Αθηναίες ήταν αναγκασμένες να βγαίνουν απ’το σπίτι τους για ψώνια ή εργασία, ενώ οι λίγο πιο ευκατάστατες έβγαιναν μόνο στις γιορτές για να εκτελέσουν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, ενώ τα ψώνια ήταν καθαρά μια ανδρική δουλειά.
Η γυναίκα κηδεμονευόταν από τον πατέρα της, μετά από τον σύζυγό της και αν αυτός πέθαινε πρώτος από τον γιό της, ή στενό της συγγενή. Απ’την άλλη ο Αθηναίος, πέρα από το ότι μπορούσε να απολαμβάνει ελεύθερα τις περιποιήσεις των εταίρων, μπορούσε να φέρει στο σπίτι του παλλακίδα και να συζούν όλοι μαζί, χωρίς αυτό να είναι επιλήψιμο ή να συνιστά μοιχεία. Όμως δεν μπορούσε να «φάει» την προίκα της συζύγου και μόνο αυτή γεννούσε τα νόμιμα παιδιά του.
Για την Ξανθίππη πολλά άσχημα έχουν γραφεί, ότι ήταν η χειρότερη γυναίκα που υπήρξε και θα υπάρξει, με τον Σωκράτη να απαντά ότι εάν καταφέρει να συνυπάρξει μαζί της τότε θα μπορέσει να συνυπάρξει με όλους τους ανθρώπους. Τα περισσότερα για αυτήν βασίζονται περισσότερο σε ιστορίες και φήμες, παρά σε γεγονότα. Στο «Ημέρωμα της στρίγγλας» του Σαίξπηρ ο Πετρούκιος συγκρίνει την Καίτη με την Ξανθίππη του Σωκράτη και χειρότερα.
Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ: «ΞΑΝΘΙΠΠΗ»
Σε ένα πολύ ενδιαφέρον τρισδιάστατο, πολυεπίπεδο σκηνικό (Πολυτίμη Μαχαίρα, Κωστής Παπαϊωάννου), το οποίο καταφέρνει να δημιουργήσει προοπτική στην πολύ μικρή σκηνή του “Μικρού Γκλόρια” (δυστυχώς, η ένδειξη κουζίνας δεν ταιριάζει με το υπόλοιπο σκηνικό, αλλά ευτυχώς είναι αμελητέα) λαμβάνει χώρα η «Απολογία Ξανθίππης».
Το black light εναλλάσσεται με ζεστούς φωτισμούς (Θωμάς Οικονομάκος) και η Ξανθίππη ντυμένη στα λευκά (Πολ.Μαχαίρα) μοιάζει να αιωρείται πάνω από την σκηνή.
Δυόμιση χιλιάδες χρόνια πριν, πώς είναι να είσαι παντρεμένη με φιλόσοφο; Και μάλιστα γέρο και παράξενο; Κι ακόμη χειρότερα άνεργο; Που κυκλοφορεί ξυπόλυτος από γούστο και έχει μόνο έναν μανδύα (αλλά αυτή -σαν καπάτσα γυναίκα- του έχει πάρει, κρυφά, κι έναν δεύτερο ολόιδιο για να μπορεί να τους πλένει).Και να έχετε και τρία παιδιά. Τα απωθημένα της νεαρής γυναίκας βγαίνουν στη σκηνή, μετά τον θάνατο του Σωκράτη.
Λένε ότι ο Σωκράτης αυτά που δίδασκε για τις γυναίκες, τα εφάρμοσε στον εαυτό του και επίτηδες διάλεξε τόσο στριμμένη και ανυπόφορη -αλλά έξυπνη- γυναίκα, για να εξασκείται.
Ήταν η Ξανθίππη ζηλιάρα ή μήπως ανεκτική; Αν δεν ήταν, πώς θα ανεχόταν τη γυναίκα που έφερε στο σπίτι ο Σωκράτης, και μάλιστα νεότερη της;
Του τα έχει κρατημένα του Σωκράτη: όχι μόνο γιατί τον κυνηγούσε για την καθαριότητα, ούτε επειδή πότε δεν της έφερνε τα ψώνια που του ζητούσε από την αγορά. Κυρίως ήταν θυμωμένη μαζί του διότι όταν τον ρώτησαν τί ποινή θεωρεί ότι του αξίζει, αντί να κάνει κάτι για να ζητήσει επιείκεια, αυτός είπε ότι του αξίζει η ύψιστη τιμή: να σιτίζεται, δηλαδή, δωρεάν, με έξοδα της πολιτείας. Έτσι, αυτή, νεότατη, έμεινε χήρα με τρία μικρά παιδιά.
Το κείμενο του Γιώργου Α.Χριστοδούλου (σε διασκευή του σκηνοθέτη), παρουσιάζει μια ανθρώπινη Ξανθίππη, η οποία νοιάζεται για τον άντρα της και το σπίτι της και αναιρεί όσα η παραφιλολογία κληρονόμησε σε εμάς για το πρόσωπό της. Δυστυχώς, το κείμενο δεν έχει ιδιαίτερη δράση. Αυτό δεν βοηθάει ιδιαίτερα την πρωταγωνίστρια να κινηθεί στον μικρό χώρο της πάνω σκηνής του Γκλόρια και την κάνει να ασχολείται συνέχεια με το ιμάτιό της.
Ωστόσο, η Ματθίλδη Μαγγίρα καταφέρνει να αντεπεξέλθει στον δύσκολο μονόλογο, προσθέτοντας, η ίδια, κωμικά στοιχεία, στα οποία είναι τόσο καλή, συμβάλλοντας έτσι στην αποσυμφόρηση της βαριάς ατμόσφαιρας, της γκρίνιας της Ξανθίππης και του συνεχούς βομβαρδισμού με πληροφορίες (πράγμα εντελώς αντιθεατρικό). Η Μαγγίρα εκτός από αμεσότητα –τεράστιο προσόν για τους μονολόγους- διαθέτει εξαιρετική κίνηση (Κινησιολογία: Χρυσηίς Λατζιβίρη), αλλά και φωνή, ερμηνεύοντας ζωντανά δυο ωραία τραγούδια (Μουσική: Νίκος Βασιλείου). Η Ξανθίππη της είναι ζωηρή και πολυλογού. Ο σκηνοθέτης Κωστής Παπαϊωάννου κατάφερε να διδάξει σωστά τη γνωστή ηθοποιό, αναδεικνύοντας την, ενώ η σκηνοθεσία του παραμένει διακριτική, σχεδόν αόρατη.
Πρόκειται για έναν μονόλογο-απολογία μιας γυναίκας, η οποία, κλεισμένη στο σπίτι, έζησε στη σκιά του διάσημου άντρα της, συναναστράφηκε με σπουδαία πρόσωπα -όπως ο Περικλής, η Ασπασία, ο Αλκιβιάδης, ο Κρίτων- και σήμερα ζητά δικαίωση και αποκατάσταση του ονόματός της, καθώς έχουν γραφεί τόσο πολλά άσχημα για αυτήν. Αξιώνει σεβασμό, αναγνώριση της προσφοράς της και πέρα από όσα “σούρει” στον Σωκράτη, η αγάπη της γι αυτόν -με τον οποίο είχαν γύρω στα 40 χρόνια διαφορά- είναι πότε έκδηλη και πότε υποβόσκουσα και η αφοσίωσή της δεδομένη.
Θέατρο Γκλόρια Μικρό Ιπποκράτους 7, Αθήνα (δίπλα στο metro Πανεπιστήμιο)
Τηλ: 210 36 42 334
Δευτέρα και Τρίτη στις 21.00 Διάρκεια: 80’ Εισιτήρια: 14, 12, 10€
ΤΙ ΕΙΔΑΜΕ & ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ:
“12 ένορκοι”, Αλκμήνη
“Ρωμαίος & Ιουλιέτα για 2”, Άλφα
“Κόλχαας”, Κ.Ε.Τ.
“1984” Βασιλάκου
“Το δέντρο του Οιδίποδα”, Άλφα (ως 28/2)
“Η μεγάλη Χίμαιρα”, “3 Αδερφές”, Πορεία
“Οι Σιδεράδες”, Αγγέλων Βήμα
“About sex”, 104
“Το δάνειο”, Γκλόρια
“Αγαπητή Ελένα”/ “Άγριος Σπόρος”, Επί Κολωνώ
“Δεσποινίς Τζούλια”, Άνεσις
“Λεωφορείο ο πόθος”, Σύγχρονο
“Μα.Θυμα”, Olvio
“Το κιβώτιο”, Studio Μαυρομιχάλη
“Ο Θεός της Σφαγής”, Αθηνών
“Αντεροβγάλτης”, Rabbbithole
“Όνειρο Καλοκαιρινής Νυκτός”, Θησείον
“Μάρτυς μου ο Θεός”, Vault
“Τα Ραδίκια ανάποδα” Αθηναΐς
“Εις Ελευθερίαν” Κ.Ε.Τ.