Η Κρήτη δεν αντέχει άλλο. Σε μόλις δύο 24ωρα, το μεγαλύτερο νησί της χώρας υποδέχτηκε πάνω από 1.600 παράτυπους μετανάστες που έφτασαν από τις ακτές της Λιβύης, μέσα σε σαπιοκάραβα που στοιβάζουν ανθρώπινες ψυχές σαν φορτία προς εξαγωγή. Η εικόνα δεν θυμίζει απλώς μεταναστευτικό πρόβλημα. Παραπέμπει σε οργανωμένη επιχείρηση αποσταθεροποίησης, σε μια μεθοδευμένη πίεση από τη Βόρεια Αφρική προς τα νότια σύνορα της Ευρώπης, με θύμα την Ελλάδα. Όπως παραδέχονται πλέον και κυβερνητικά στελέχη, η Λιβύη παίζει ένα διεθνές παιχνίδι εκβιασμού, αξιοποιώντας το χάος της μεταπολεμικής της κατάστασης και τις ανάγκες των απελπισμένων της Αφρικής για να μετατρέψει το πρόβλημα σε εργαλείο πίεσης. Το καθεστώς Χαφτάρ, που ελέγχει την Ανατολική Λιβύη, όχι μόνο κλείνει τα μάτια στα κυκλώματα των λαθρεμπόρων ανθρώπων, αλλά φαίνεται να ενισχύει τη δράση τους, στέλνοντας κύματα μεταναστών προς την Κρήτη ως «μήνυμα» προς την Ε.Ε.: χρηματοδοτήστε μας ή πνιγείτε στο πρόβλημα.
Οι αριθμοί δεν αφήνουν περιθώρια για ωραιοποιήσεις: 996 αφίξεις την Κυριακή, 650 τη Δευτέρα. Και μόνο στο Ρέθυμνο, περισσότεροι από 450 μετανάστες περιμένουν στοιβαγμένοι να μεταφερθούν σε δομές της ενδοχώρας. Η τοπική αυτοδιοίκηση έχει κυριολεκτικά σηκώσει τα χέρια ψηλά. «Δεν μπορούμε άλλο», ξεκαθάρισε ο δήμαρχος Ρεθύμνου, ενώ οι κοινωνικές δομές του νησιού φτάνουν στα όρια της κατάρρευσης. Υγειονομικές υπηρεσίες, αστυνομία, ΕΚΑΒ, ακόμη και ο στρατός, καλούνται να ανταποκριθούν σε μια κρίση που υπερβαίνει τη φύση ενός τοπικού επεισοδίου.
Αλλάζει η πολιτική ασύλου για Σύρους στην Ελλάδα
Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση προσπαθεί να κερδίσει χρόνο. Με αλλεπάλληλες αποστολές στη Λιβύη, επιχειρεί να θέσει το θέμα στις πραγματικές του διαστάσεις. Ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης βρέθηκε πρόσφατα στη Βεγγάζη, ενώ σειρά είχε ο υπουργός Μετανάστευσης Θάνος Πλεύρης, συνοδεύοντας Ευρωπαίους αξιωματούχους σε μια νέα προσπάθεια διπλωματικής πίεσης. Όμως το πρόβλημα δεν είναι απλώς τεχνικό, ούτε διμερές. Είναι βαθιά πολιτικό. Η Λιβύη, διαλυμένη από εμφύλιες συγκρούσεις και χωρίς ενιαίο κράτος, αξιοποιεί το ανθρώπινο ρεύμα ως διαπραγματευτικό χαρτί, απαιτώντας πόρους, έργα και στήριξη από την Ε.Ε., με αντάλλαγμα τον περιορισμό των αναχωρήσεων. Σύμφωνα με πληροφορίες, μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2025, σχεδόν 9.000 παράνομοι μετανάστες έφτασαν μέσω Λιβύης στην Ελλάδα, με τα κυκλώματα διακίνησης να αποκομίζουν έσοδα άνω των 45 εκατομμυρίων ευρώ. Οι «ταρίφες» για κάθε επιβάτη φτάνουν μέχρι και τα 7.000 ευρώ – και το δράμα συνεχίζεται, όσο η Ευρώπη αργεί και η Λιβύη εκμεταλλεύεται.
Το μεγάλο ζήτημα είναι ότι η πλειονότητα αυτών που φτάνουν δεν είναι πρόσφυγες πολέμου. Όπως προκύπτει από τα επίσημα στοιχεία, το 70% είναι Αιγύπτιοι, το υπόλοιπο κυρίως Πακιστανοί και Μπαγκλαντεσιανοί, ενώ λιγότερο από το 2% έχουν προσφυγικό προφίλ. Η συντριπτική πλειονότητα των αιτήσεων ασύλου απορρίπτεται – αλλά η διαχείριση, μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας και την απέλαση, επιβαρύνει αποκλειστικά την Ελλάδα.
Η πρόταση για δημιουργία κέντρων εξέτασης αιτημάτων ασύλου εντός της Λιβύης, υπό ευρωπαϊκή επίβλεψη, μπορεί να έχει λογική, αλλά απέχει έτη φωτός από την εφαρμογή. Οι τοπικές αρχές στη Λιβύη δεν εμπνέουν εμπιστοσύνη. Τα χρήματα που διακινούνται από τα κυκλώματα είναι τεράστια. Και όσο η Ευρώπη διστάζει, η Ελλάδα παγιδεύεται. Η ελληνική πλευρά κινείται σε διπλό ταμπλό: αφενός προσφέρει διμερή προγράμματα στήριξης και συνεργασίας στη Λιβύη, αφετέρου στέλνει σκληρά μηνύματα – και για το μεταναστευτικό και για το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Όμως η πραγματική πίεση δεν είναι στα χαρτιά των διπλωματών· είναι στις παραλίες της Κρήτης, στα ασφυκτικά γεμάτα hot spot, στις κοινωνίες που αισθάνονται πως εγκαταλείπονται.
Η Ελλάδα δεν είναι πια απλώς πύλη εισόδου· κινδυνεύει να μετατραπεί σε μόνιμη ζώνη εγκλωβισμού ανθρώπων, χωρίς τις δομές, τις δυνατότητες ή τους πόρους να αντεπεξέλθει. Η Κρήτη είναι μόνο η αρχή. Αν η Ευρώπη δεν αναλάβει δράση άμεσα, αν δεν υποστηρίξει την Ελλάδα στην αποτροπή – όχι απλώς στη διαχείριση – τότε η κατάσταση θα καταστεί ανεξέλεγκτη. Η κυβέρνηση μπορεί να κερδίσει λίγο χρόνο. Όμως ο χρόνος δεν είναι άπειρος. Οι τοπικές κοινωνίες φτάνουν στα όρια. Η μεταναστευτική κρίση είναι εδώ και δεν αντέχει άλλη υποκρισία. Ή θα αντιμετωπιστεί με κοινή στρατηγική και αποφασιστικότητα, ή θα αφήσει πίσω της μια Ευρώπη βαθιά διχασμένη – και μια Ελλάδα μόνη, να παλεύει με κύματα που δεν έχει προκαλέσει.