Στο σημερινό σχολείο, στο νηπιαγωγείο, στις παιδιατρικές κλινικές, ακόμα και στους εξωσχολικούς χώρους δημιουργικής απασχόλησης, μια εικόνα επαναλαμβάνεται: γυναίκες παντού. Η πλειονότητα των ανθρώπων που συναναστρέφονται καθημερινά με παιδιά είναι γυναίκες. Αυτό, από μόνο του, δεν είναι αρνητικό. Γίνεται όμως ανησυχητικό όταν διαπιστώνει κανείς ότι τα αγόρια, ιδίως σε ευάλωτα κοινωνικά στρώματα, μεγαλώνουν χωρίς σταθερή ανδρική παρουσία — και συχνά χωρίς κανένα θετικό ανδρικό πρότυπο. Παρά το γεγονός ότι οι άνδρες εξακολουθούν να κυριαρχούν σε θέσεις εξουσίας, η εικόνα τους απουσιάζει από τον κόσμο των παιδιών. Και ενώ τα κορίτσια ωφελήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες από μαζικές επενδύσεις σε πρότυπα και θετικά παραδείγματα, τα αγόρια παραμένουν πίσω, χωρίς να τους έχει προσφερθεί αντίστοιχο πλαίσιο καθοδήγησης ή ενδυνάμωσης.
Αυτό το έλλειμμα ανδρικών προτύπων δεν είναι απλώς πολιτισμικό. Έχει μετρήσιμες συνέπειες: περισσότερα μαθησιακά κενά, υψηλότερα ποσοστά εγκατάλειψης σχολείου, έλλειψη προσανατολισμού στην εφηβεία και αδυναμία πλαισίωσης της ανδρικής ταυτότητας με θετικό τρόπο. Πολλοί ερευνητές αναφέρουν πως τα αγόρια νιώθουν «χαμένα στη μετάφραση» — μεγαλώνουν μέσα σε μια κοινωνία που αμφισβητεί τον παραδοσιακό ανδρισμό, χωρίς όμως να προτείνει ένα ξεκάθαρο εναλλακτικό μοντέλο. Και όλα αυτά συμβαίνουν ενώ αυξάνονται τα μονογονεϊκά νοικοκυριά, η συμμετοχή των ανδρών σε εθελοντικά ή κοινοτικά σχήματα μειώνεται, και τα επαγγέλματα που σχετίζονται με παιδιά παραμένουν χαμηλόμιστα και υποτιμημένα — αποτρέποντας άνδρες από το να συμμετάσχουν.
Τα παιδιά επηρεάζονται από εκείνους που γνωρίζουν. Δεν αρκεί να βλέπουν επιτυχημένους άνδρες στην τηλεόραση ή στο διαδίκτυο — χρειάζονται προσωπικές, καθημερινές επαφές με ενήλικες που μοιράζονται το φύλο ή την καταγωγή τους, που μπορούν να τους καταλάβουν, να ταυτιστούν, να συμβουλεύσουν, να ακούσουν. Ο πατέρας, ο δάσκαλος, ο προπονητής, ο γείτονας, ο φίλος της οικογένειας — αυτοί οι άνθρωποι κάνουν τη διαφορά. Και σήμερα, είναι ελάχιστοι. Αγόρια που μεγαλώνουν χωρίς πατέρα — όπως το 20% των παιδιών στις ΗΠΑ — παρουσιάζουν χειρότερες επιδόσεις, περισσότερες δυσκολίες, λιγότερες σταθερές. Οι προπονητές αθλημάτων, ίσως η τελευταία ανδρική παρουσία στον κόσμο της παιδικής ηλικίας, παίζουν όλο και πιο κρίσιμο ρόλο.
Όπου η κοινωνία δεν προσφέρει δομή, το διαδίκτυο προσφέρει κανόνες. Και δεν είναι πάντα καλοπροαίρετοι. Σε μια εποχή που τα κινήματα κατά της τοξικής αρρενωπότητας αμφισβητούν τον παραδοσιακό ανδρισμό, πολλοί νέοι στρέφονται σε φιγούρες όπως ο Andrew Tate ή ο Jordan Peterson. Όχι επειδή συμφωνούν ιδεολογικά, αλλά επειδή αναζητούν καθοδήγηση — κι εκείνοι, τουλάχιστον, τους δίνουν κάτι: κανόνες, αποδοχή, μια «πυξίδα». «Δεν είναι η δική μου πολιτική στάση, αλλά καταλαβαίνω γιατί κάποιοι τους ακολουθούν», λέει ο 22χρονος Patrick Hirschfeld από τη Βιρτζίνια. «Κανείς άλλος δεν τους προσφέρει κάτι συγκεκριμένο».
Η καθηγήτρια Michaela Kiger εργάζεται σε λύκειο με μαθητές από οικογένειες χαμηλού εισοδήματος. Όπως λέει, τα κορίτσια της τάξης της έχουν στόχους: θέλουν να γίνουν αισθητικοί, νοσηλεύτριες, βοηθοί υγείας. Τα αγόρια; Αόριστες ιδέες, συχνά παγιδευμένες σε παραδοσιακά στερεότυπα για την ανδρική υπευθυνότητα — χωρίς όμως κανέναν ρεαλιστικό δρόμο. «Τους λέμε ότι μπορούν να ζήσουν διαφορετικά από τον κόσμο στον οποίο γεννήθηκαν», εξηγεί. «Αλλά δεν βλέπουν γύρω τους κανέναν που να το έχει καταφέρει». Ο Tristan Armstrong μεγάλωσε στη Γιούτα, με πατέρα, παππούδες, δασκάλους, προπονητές και ιερείς να τον πλαισιώνουν. Όταν δυσκολευόταν στο γυμνάσιο, ο προπονητής του τον κάλεσε στην ομάδα ποδοσφαίρου. «Ήταν ο πρώτος που με είδε, όχι μόνο ως μαθητή ή παίκτη, αλλά ως νέο άνδρα με δυνατότητες», λέει. «Με καθοδήγησε. Με στήριξε. Με νοιάστηκε».
Ο Tim Gruber, δάσκαλος νηπιαγωγείου στο Άινταχο, είναι ο μοναδικός άνδρας στο σχολείο του. «Τα παιδιά με βλέπουν μέσα σε μια θάλασσα από γυναίκες. Θέλω να τους δείξω πως ο ανδρισμός δεν είναι μόνο σκληρότητα ή δύναμη. Είναι και τρυφερότητα, ενσυναίσθηση, παρουσία». Οι ερευνητές επισημαίνουν πως χρειάζονται ενεργές πολιτικές για την ένταξη περισσότερων ανδρών στην προσχολική και σχολική εκπαίδευση. Αντίστοιχα προγράμματα που ενίσχυσαν τα κορίτσια σε τομείς όπως η επιστήμη και η τεχνολογία θα μπορούσαν να υιοθετηθούν για να φέρουν περισσότερους άνδρες στην εκπαίδευση και την κοινωνική εργασία. Η ψυχολόγος Jean Rhodes επισημαίνει ότι η ουσιαστική στήριξη στις εξωσχολικές δραστηριότητες —στις τέχνες, τον αθλητισμό, την τεχνολογία— είναι κρίσιμη για να δημιουργηθούν σχέσεις εμπιστοσύνης ανάμεσα στα παιδιά και τους ενήλικες. Και, κυρίως, όσοι άνδρες βρίσκονται ήδη κοντά στα παιδιά — έστω και άτυπα — πρέπει να αναγνωρίσουν τον ρόλο τους και να ενισχυθούν ως μέντορες. Γιατί δεν αρκεί να λέμε στα αγόρια «να γίνουν καλύτεροι άνδρες». Πρέπει πρώτα να τους δείξουμε πώς.
