Δέκα χρόνια μετά τον δραματικό Ιούλιο του 2015, η πρώην Καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ επέστρεψε στον ελληνικό δημόσιο διάλογο, όχι πια ως η σιδηρά κυρία της λιτότητας, αλλά ως μάρτυρας και πρωταγωνίστρια μιας ιστορικής περιόδου που καθόρισε τη μοίρα της Ελλάδας στην Ευρώπη. Σε μια ειλικρινή και φορτισμένη συζήτηση με τον Αλέξη Παπαχελά, στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και με αφορμή την ελληνική έκδοση της αυτοβιογραφίας της «Ελευθερία», η Μέρκελ έκανε απολογισμό της ελληνικής κρίσης, θυμήθηκε πρόσωπα και αποφάσεις και μίλησε ανοιχτά για τους δισταγμούς, τα διλήμματα και τις πιέσεις που αντιμετώπισε. Η Μέρκελ ξεκαθάρισε ότι, παρά τις αφόρητες πιέσεις από τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε για έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, εκείνη ποτέ δεν θεώρησε πως η Ελλάδα δεν ανήκει στο κοινό νόμισμα. «Δεν μπορούσα να φανταστώ την Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς την Ελλάδα», τόνισε, αποκαλύπτοντας πως τηλεφωνούσε «ανά μία ώρα» στον υπουργό Οικονομικών της για να τον μεταπείσει. Η κρίσιμη απόφαση να μην εγκαταλειφθεί η Ελλάδα πάρθηκε το 2011: «Τότε είπα πως πρέπει να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να την κρατήσουμε στο ευρώ».
Η πρώην καγκελάριος χαρακτήρισε τη στιγμή που ο Αλέξης Τσίπρας την ενημέρωσε για την απόφαση του να προχωρήσει σε δημοψήφισμα ως την πιο αιφνιδιαστική της πολιτικής της καριέρας. «Ήταν ένα από τα πιο σιωπηλά τηλεφωνήματα που έχω δεχτεί ποτέ. Όταν μου είπε ότι το ερώτημα θα είναι “όχι”, έχασα τη φωνή μου». Ήξερε, όπως είπε, πως ένα “όχι” θα σήμαινε αυτόματα έξοδο από το ευρώ. Και όμως, δεν μπορούσε να επιβάλει λύσεις σε μια κυρίαρχη δημοκρατία: «Δεν μπορούσαμε να αποφασίσουμε εμείς για τον ελληνικό λαό».
Ανατρέχοντας στο 2010, όταν το ελληνικό πρόβλημα αναδείχθηκε στην πραγματική του διάσταση, η Μέρκελ ανέφερε πως ένιωσε ότι έπρεπε να πει «όχι» σε μια απευθείας διάσωση. «Με τη ρήτρα μη διάσωσης, δεν μπορούσα να δώσω χρήματα». Θυμήθηκε ότι ρώτησε τον Γιώργο Παπανδρέου τι ζητάει, και εκείνος της απάντησε: «Τίποτα». Η στάση αυτή την αιφνιδίασε. «Έμοιαζα εγώ η κακιά που έλεγα όχι, ενώ ο Έλληνας πρωθυπουργός ήταν σιωπηλός». Στην περίπτωση Σαμαρά, η σχέση ήταν πολιτικά πιο φιλική, αλλά εξίσου δύσκολη. «Υποστήριζα το κούρεμα χρέους, όπως και ο Σόιμπλε, αλλά ο Τρισέ μας προειδοποίησε ότι κάτι τέτοιο θα τίναζε στον αέρα την εμπιστοσύνη στη ζώνη του ευρώ».
Δημοσκόπηση Pulse: Στο 28,5% η ΝΔ -Σοβαρό πρόβλημα ο ΟΠΕΚΕΠΕ, συνυπεύθυνες όλες οι κυβερνήσεις
Ο Φαραντούρης προτείνει κυβέρνηση ειδικού σκοπού, αντιδρά ο ΣΥΡΙΖΑ
Η πρώτη εντύπωση που είχε από τον Τσίπρα δεν ήταν καθόλου καλή. Όταν τον κάλεσε στο Βερολίνο και τον είδε να χαιρετά τους διαδηλωτές έξω από την Καγκελαρία, η σκέψη της ήταν απλή: «Ο Θεός να φυλάει». Ωστόσο, παραδέχεται ότι η επαφή τους στη συνέχεια βελτιώθηκε. «Ψηλαφώντας ήρθαμε πιο κοντά. Δεν ήταν εύκολο. Εκείνος έβλεπε τις ιδιωτικοποιήσεις ως δαιμονικά εργαλεία». Η περίφημη διαπραγμάτευση των 17 ωρών που οδήγησε στο τρίτο μνημόνιο, ήταν αποτέλεσμα του πολιτικού ρεαλισμού και από τις δύο πλευρές. Η Μέρκελ τού αναγνώρισε ότι, έστω και την ύστατη ώρα, δεν πήγε τη χώρα στα βράχια. Και παραδέχτηκε πως η διαπραγματευτική ομάδα της Ελλάδας εκείνη την περίοδο ήταν «εξαιρετικού επιπέδου».
Ένα από τα πιο προσωπικά στιγμιότυπα ήταν όταν περιέγραψε την πίεση που της ασκούσε ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα να στηρίξει την Ελλάδα μέσω της ΕΚΤ. «Έβαλα τα κλάματα, μου ασκήθηκε τεράστια πίεση. Αλλά δεν μπορούσα να επιβάλω κάτι που δεν θα άντεχαν τα γερμανικά δικαστήρια». Εδώ αναγνώρισε τον ρόλο του Μάριο Ντράγκι, ο οποίος, «μόνος του», όπως είπε, πήρε τη γενναία απόφαση να κάνει ό,τι χρειαστεί – το ιστορικό «whatever it takes». Η Μέρκελ δεν έκρυψε την έκτακτη κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα το 2015 με την προσφυγική κρίση. «Έρχονταν 10.000 άνθρωποι την ημέρα. Η κατάσταση στην Ελλάδα ήταν δραματική και η Τουρκία δεν έκανε τίποτα». Υπερασπίστηκε τη συμφωνία ΕΕ–Τουρκίας και το γεγονός ότι έπρεπε να συνομιλήσει με τον Ερντογάν. «Η πολιτική είναι realpolitik. Πήγα στα παλάτια της Κωνσταντινούπολης, είδα τις εντυπωσιακές καρέκλες, αλλά έπρεπε να δράσω». Στα ελληνοτουρκικά, αναγνώρισε τις εντάσεις και παραδέχθηκε ότι «ναι, αποσοβήθηκε θερμό επεισόδιο» μετά από διαμεσολαβήσεις. Αλλά και εδώ υπογράμμισε: «Μόνο με μισά βήματα μπορούμε να τα καταφέρουμε».
Η πρώην καγκελάριος εμφανίστηκε απολύτως καθαρή απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα. «Ο Πούτιν μου είπε ψέματα για την Κριμαία. Αυτό άλλαξε τη σχέση μας». Θύμισε τη διαφωνία τους για την ΕΣΣΔ – «για εκείνον η διάλυσή της ήταν η μεγαλύτερη τραγωδία, για μένα η μεγαλύτερη χαρά της ζωής μου». Και υπογράμμισε πως μετά τον Φεβρουάριο του 2022, «μπήκαμε σε μια νέα εποχή». Για τον Ντόναλντ Τραμπ, ήταν ιδιαίτερα καυστική: «Όλα ήταν ένα deal. Δεν λειτουργεί έτσι ο κόσμος». Παραδέχτηκε ότι προσπάθησε να κρατήσει τους θεσμικούς τύπους, αλλά εκείνος λειτουργούσε με όρους προσωπικής προβολής. «Έκανα το λάθος να του πω “να δώσουμε τα χέρια”, αλλά αρνήθηκε. Πάντα ήθελε την προσοχή στραμμένη πάνω του». Στην ερώτηση «αν έβλεπε έναν μέσο Έλληνα στον δρόμο τι θα του έλεγε;», η απάντησή της ήταν: «Συγγνώμη δεν θα ζητούσα. Παρουσίασα τα κίνητρά μου. Καταφέραμε πολλά. Δεν μπορώ να φανταστώ την Ε.Ε. χωρίς την Ελλάδα». Και προσέθεσε: «Με εντυπωσίασε πραγματικά η αντοχή της ελληνικής κοινωνίας. Οι άνθρωποι στέκονταν στις ουρές για να βγάλουν 60 ευρώ. Οι Γερμανοί δεν θα άντεχαν».