Σύνοδος ΝΑΤΟ Χάγη: Περισσότερα όπλα, λιγότερα λόγια

Σε μια σύνοδο κορυφής που σηματοδοτήθηκε περισσότερο από τη γεωπολιτική διαχείριση του παρόντος παρά από τη χάραξη οραματικού μέλλοντος, η ηγεσία του ΝΑΤΟ επιδόθηκε σε μια συντονισμένη και ελεγχόμενη προσπάθεια να διατηρήσει τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, εντός του δυτικού πλαισίου ασφαλείας, αποφεύγοντας την πρόκληση θεσμικής ρήξης ή ανοιχτής αντιπαράθεσης. Όπως επισημαίνει σε αναλυτικό του υπόμνημα το Reuters, ο συμβολισμός της υποδοχής, η διατύπωση του ανακοινωθέντος και η απουσία ορισμένων θεμάτων από την ατζέντα –όπως η ρητή καταδίκη της Ρωσίας ή το μέλλον της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ– επιβεβαιώνουν τη στρατηγική «προσέγγισης χωρίς τριβές».

Ο γενικός γραμματέας της Συμμαχίας, Μαρκ Ρούτε, επέλεξε προσωπική γλώσσα για να καλωσορίσει τον Τραμπ, στέλνοντας μήνυμα που υιοθετούσε το ιδιαίτερο ύφος του Αμερικανού προέδρου: «Θα πετύχετε κάτι που κανένας Αμερικανός πρόεδρος δεν κατάφερε για δεκαετίες». Ο Τραμπ, δημοσιοποιώντας το μήνυμα μέσω Truth Social, εκμεταλλεύτηκε το κλίμα αποδοχής. Ερωτηθείς σχετικά, ο Ρούτε δήλωσε πως «είναι θέμα γούστου», επιμένοντας ότι η επιλογή ύφους δεν αποδυναμώνει τον θεσμικό του ρόλο. Αντιθέτως, δεν δίστασε να δηλώσει με ευθύτητα ότι «ο Τραμπ αξίζει κάθε έπαινο».

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ έτυχε υποδοχής με πλήρη τιμές στο παλάτι Χάους τεν Μπος της Ολλανδίας, όπου του παρατέθηκε πολυτελές δείπνο από τον βασιλιά Γουλιέλμο-Αλέξανδρο. Στον διπλωματικό αυτό σχεδιασμό εντάχθηκε και το σύνθημα του προέδρου της Λιθουανίας, Γκιτάνας Ναουσέντα, ο οποίος, απευθυνόμενος στον Τραμπ, πρότεινε: «Make NATO Great Again», υπογραμμίζοντας τη συνειδητή χρήση του πολιτικού λεξιλογίου του προσκεκλημένου.

Η στρατηγική προσαρμογής συνοδεύτηκε από αποφάσεις ουσίας. Οι ηγέτες της Συμμαχίας συμφώνησαν σε ιστορική αναθεώρηση των αμυντικών δαπανών, υιοθετώντας τον νέο στόχο του 5% του ΑΕΠ έως το 2035 – με 3,5% να προορίζεται για άμεσες στρατιωτικές ανάγκες και το υπόλοιπο για επενδύσεις σε υποδομές ασφάλειας. Η μεταβολή, που υπερβαίνει κατά πολύ τον προηγούμενο στόχο του 2%, φέρει τη σφραγίδα της ασφυκτικής πίεσης που έχει ασκήσει ο Τραμπ τους τελευταίους μήνες. Ο ίδιος χαρακτήρισε τη συμφωνία «μεγάλη νίκη για την Ευρώπη και τον δυτικό πολιτισμό». Ωστόσο, αν και η ενότητα σε αριθμούς επιβεβαιώθηκε, η πολιτική σύγκλιση παραμένει εύθραυστη. Το κοινό ανακοινωθέν παρέκαμψε οποιαδήποτε ρητή αναφορά στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ενώ η διατύπωση περιορίστηκε σε γενικές επισημάνσεις για «μακροπρόθεσμες απειλές», με κύρια αναφορά στη Ρωσία και την τρομοκρατία. Ο Μαρκ Ρούτε τόνισε ότι «κανείς δεν πρέπει να αμφιβάλλει για την ικανότητά μας ή την αποφασιστικότητά μας, αν απειληθεί η ασφάλειά μας», χαρακτηρίζοντας τη Συμμαχία «πιο ισχυρή, πιο δίκαιη και πιο φονική».

Ο Τραμπ, σε μια προσπάθεια επαναβεβαίωσης της θέσης του, δήλωσε πως «στηρίζει το Άρθρο 5», μετά από προηγούμενες δηλώσεις του που άφηναν να εννοηθεί πως η εγγύηση της συλλογικής άμυνας ενδέχεται να υπόκειται σε «διάφορους ορισμούς». Ωστόσο, δεν παρέλειψε να ασκήσει κριτική σε κράτη-μέλη, στοχοποιώντας την Ισπανία για καθυστέρηση στην επίτευξη του νέου στόχου και προειδοποιώντας πως θα «πληρώσει με άλλο τρόπο», μέσω εμπορικών σχέσεων με τις ΗΠΑ. Στο παρασκήνιο της συνόδου, αρκετοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εξέφρασαν την ανησυχία τους για το ενδεχόμενο σταδιακής απομάκρυνσης των ΗΠΑ από την ήπειρο. Όπως δήλωσε η πρώην εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ, Οάνα Λουνγκέσκου, «οι περισσότεροι αναμένουν ότι το Πεντάγωνο θα αρχίσει να αποσύρει δυνάμεις και μέσα, αλλά κανείς δεν ξέρει πόσα και πότε».

Η Ουκρανία, παρότι βρέθηκε στο επίκεντρο δηλώσεων, παρέμεινε εκτός του κεντρικού κύκλου λήψης αποφάσεων. Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι παρέστη μόνο στο δείπνο της Τρίτης και είχε κατ’ ιδίαν συνάντηση 50 λεπτών με τον Τραμπ. Η συνομιλία περιλάμβανε προτάσεις για κοινή παραγωγή drones, πιθανή αγορά και αποστολή πυραύλων Patriot και συζήτηση για ενίσχυση της αμερικανικής αμυντικής βιομηχανίας. Ο Τραμπ φάνηκε ανοιχτός σε νέα στρατιωτική βοήθεια, χωρίς να δεσμευτεί, σημειώνοντας: «Είναι δύσκολο να βρεθούν Patriots, αλλά θα δούμε τι μπορούμε να κάνουμε». Σε επόμενη συνέντευξη Τύπου, ο Αμερικανός πρόεδρος άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο επαφής με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, δηλώνοντας πως «ο Ρώσος πρόεδρος πρέπει να τερματίσει τον πόλεμο». Δεν δίστασε να προειδοποιήσει για πιθανές φιλοδοξίες της Μόσχας πέραν της Ουκρανίας, υπονοώντας κίνδυνο γεωγραφικής επέκτασης της ρωσικής απειλής.

Παρά τις δεσμεύσεις για στήριξη του Κιέβου, το τελικό ανακοινωθέν της Συνόδου απέφυγε οποιαδήποτε αναφορά σε ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, ενώ δεν χρησιμοποίησε όρους όπως «πόλεμος» ή «εισβολή». Η πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, Τζουλιάν Σμιθ, χαρακτήρισε τη σιωπή αυτή «ανησυχητική». Ο πρώην πρέσβης της Σλοβακίας, Πέτερ Μπάτορ, μίλησε για «χαμένη ευκαιρία αποστολής στρατηγικού μηνύματος στο Κρεμλίνο». Η διπλωματία των χαμηλών τόνων, οι χειρισμοί ισορροπίας και η προσπάθεια εξομάλυνσης της παρουσίας Τραμπ χωρίς προκλήσεις, αποτύπωσαν με σαφήνεια τη νέα συνθήκη της Συμμαχίας: ένα ΝΑΤΟ πιο ενωμένο εξωτερικά, αλλά περισσότερο εξαρτημένο από τις εσωτερικές πολιτικές διακυμάνσεις των κρατών-μελών – και ιδίως των Ηνωμένων Πολιτειών.