Αίσθηση και ανησυχία έχει προκαλέσει στην Τουρκία η ισραηλινή στρατιωτική επιχείρηση εναντίον του Ιράν, με πολλούς πολίτες και αναλυτές να εκφράζουν τον φόβο ότι η χώρα τους μπορεί να αποτελέσει τον επόμενο στόχο στην αλυσίδα γεωπολιτικών εξελίξεων. Η τουρκική κυβέρνηση, απαντώντας σε αυτή την αυξανόμενη ανησυχία, επιταχύνει τις επενδύσεις στον τομέα της άμυνας και ενισχύει το στρατηγικό της δόγμα αποτροπής. Την παραμονή της ισραηλινής επίθεσης, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου επιτέθηκε εμμέσως στην Τουρκία, μιλώντας από το Κοινοβούλιο και καλωσορίζοντας τον πρόεδρο της Αργεντινής, Χαβιέ Μιλέι. Αναφέρθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, δηλώνοντας ειρωνικά ότι δεν προβλέπει την αναβίωσή της, μια δήλωση που στην Άγκυρα ερμηνεύθηκε ως προσωπική αιχμή προς τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Η ισραηλινή επίθεση της 17ης Ιουνίου κατά του Ιράν, με στόχους πυρηνικές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις, προκάλεσε παγκόσμιο σοκ. Σύμφωνα με πληροφορίες, η Τουρκία ήταν μεταξύ των λίγων χωρών που είχαν προειδοποιηθεί εκ των προτέρων από τις ΗΠΑ. Ωστόσο, η κλίμακα και η ένταση των χτυπημάτων αιφνιδίασαν την Άγκυρα, όπως και την τουρκική κοινή γνώμη. Μέχρι στιγμής έχουν καταγραφεί πάνω από 500 νεκροί και 1.300 τραυματίες, κυρίως άμαχοι, ενώ το Ιράν απάντησε με πυραυλικές επιθέσεις κατά του Τελ Αβίβ, της Χάιφα και άλλων πόλεων. Η τουρκική κυβέρνηση χαρακτήρισε τις επιθέσεις «απρόκλητες», τονίζοντας πως δεν υπήρχαν ενδείξεις από τις ΗΠΑ ότι το Ιράν επιδιώκει άμεσα την απόκτηση πυρηνικού όπλου. Το στοιχείο που προκάλεσε ιδιαίτερη ενόχληση στην Άγκυρα ήταν η ευρωπαϊκή στήριξη προς το Ισραήλ, ενόσω ήταν σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις Ουάσιγκτον–Τεχεράνης.
Στρατηγική εγρήγορση και φόβος απομόνωσης
Η Άγκυρα είχε ήδη προετοιμαστεί για το ενδεχόμενο ανάφλεξης. Από τον Σεπτέμβριο του 2024, μετά τη φημολογούμενη δολοφονία του Χασάν Νασράλα από το Ισραήλ, Τούρκοι αξιωματούχοι ανέλυσαν σενάρια γενικευμένης σύρραξης και προετοίμασαν μέτρα ασφαλείας, ακόμη και διαύλους επικοινωνίας με τον φυλακισμένο ηγέτη του PKK, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, προκειμένου να αποτραπεί η εργαλειοποίηση της κουρδικής οργάνωσης από τρίτους. Η Άγκυρα έχει ιστορικά διατηρήσει ασταθείς αλλά λειτουργικές σχέσεις με το Ισραήλ. Από το 1949 –όταν ήταν η πρώτη μουσουλμανική χώρα που το αναγνώρισε– έως τη συνεργασία της δεκαετίας του ’90 για την καταπολέμηση του PKK, οι δύο πλευρές διατηρούσαν στρατηγικούς δεσμούς. Ωστόσο, υπό την ηγεσία Ερντογάν, η σχέση επιδεινώθηκε, ιδίως μετά το μακελειό στο πλοίο «Μαβί Μαρμαρά» το 2010 και τη σκληρή στάση της Τουρκίας απέναντι στις επιχειρήσεις του Ισραήλ στη Γάζα.
Οι εξελίξεις του 2023 και 2024, με το ξέσπασμα νέου πολέμου στη Γάζα και τις επιχειρήσεις κατά της Χεζμπολάχ και της Συρίας, ενίσχυσαν την πεποίθηση ότι το Ισραήλ μετατρέπεται πλέον σε κυρίαρχη περιφερειακή δύναμη. Τουρκικές πηγές υποστηρίζουν πως πλέον, η μόνη σοβαρή στρατηγική «απειλή» για το Ισραήλ θεωρείται η ίδια η Τουρκία.
Φόβοι περικύκλωσης
Ο αρχηγός του εθνικιστικού MHP και εταίρος της τουρκικής κυβέρνησης, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, προειδοποίησε ότι στόχος του Ισραήλ είναι «να περικυκλώσει την Ανατολία» και να εμποδίσει την Τουρκία να διαμορφώσει ένα μέλλον χωρίς τρομοκρατικές απειλές. Στα μέσα ενημέρωσης, διακινήθηκαν πληροφορίες πως κατά την ισραηλινή επιχείρηση, τουρκικά ραντάρ εντόπισαν F-35, με την Πολεμική Αεροπορία να απογειώνει F-16 και αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης AWACS. Υπήρξαν και αναφορές για σύντομη παραβίαση του τουρκικού εναέριου χώρου από ισραηλινά μαχητικά. Τούρκοι αξιωματούχοι διεξήγαγαν αλλεπάλληλες συσκέψεις ασφαλείας, μελετώντας τις ισραηλινές τακτικές και προετοιμάζοντας εναλλακτικά σχέδια. Ο ίδιος ο Ερντογάν επικοινώνησε με περιφερειακούς ηγέτες, περιλαμβανομένων του Ιρανού Προέδρου Μαχμούντ Πεζεσκιαν, του Σύρου Προέδρου Άχμαντ αλ-Σάραα και του Ιρακινού πρωθυπουργού Μοχάμεντ Αλ Σουντάνι, καλώντας σε αποφυγή περαιτέρω εμπλοκής.
Σε δημόσιες δηλώσεις του, ο Πρόεδρος Ερντογάν ανακοίνωσε την επιτάχυνση του εθνικού προγράμματος βαλλιστικών πυραύλων μεσαίου και μεγάλου βεληνεκούς. Τόνισε ότι ο στόχος είναι η πλήρης ανεξαρτησία της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας και η ενίσχυση της αποτρεπτικής ισχύος της χώρας. Σε ανάρτησή του στα κοινωνικά δίκτυα, συνοδευόμενη από το οθωμανικό αυτοκρατορικό έμβλημα, υπογράμμισε: «Ο στρατός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχε μια αρχή: Αν θέλεις ανεξαρτησία, ειρήνη, ευημερία και αξιοπρέπεια, πρέπει πάντοτε να είσαι έτοιμος για πόλεμο». Με αυτό το μήνυμα, η Άγκυρα διαμηνύει πως, ανεξαρτήτως εμπλοκής στον πόλεμο Ισραήλ–Ιράν, προετοιμάζεται για οποιοδήποτε ενδεχόμενο. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε κυβερνητικός αξιωματούχος στην Άγκυρα: «Αυτός δεν είναι πόλεμος της Τουρκίας. Όμως οφείλουμε να τον μελετήσουμε σε βάθος και να προετοιμαστούμε για κάθε πιθανό μελλοντικό κίνδυνο».