Καθώς το διπλωματικό τοπίο στην Ανατολική Μεσόγειο αναδιαμορφώνεται υπό την πίεση εξελίξεων στη Λιβύη και τη Βόρεια Αφρική, η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με δύο παράλληλες, αλλά βαθιά συνδεδεμένες προκλήσεις: την προστασία της ιστορικής παρουσίας της στη Μονή Σινά και τη συγκράτηση της τουρκικής διείσδυσης μέσω της πιθανής επικύρωσης του τουρκολιβυκού μνημονίου από την Ανατολική Λιβύη. Η ελληνική αποστολή που βρέθηκε πρόσφατα στο Κάιρο διαπίστωσε από πρώτο χέρι τη δυσκολία του εγχειρήματος. Η συζήτηση γύρω από το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Μονής της Αγίας Αικατερίνης, αν και διεξήχθη σε θετικό κλίμα, ανέδειξε τις διαφορετικές νομικές προσλήψεις: για την Αίγυπτο, οι ιστορικοί χώροι προστατεύονται από το κράτος· για την Ελλάδα, η μοναστική παράδοση και ο ελληνορθόδοξος χαρακτήρας της Μονής αποτελούν αναφαίρετο πολιτισμικό και θρησκευτικό δικαίωμα. Το Κάιρο διαβεβαιώνει για τη διατήρηση του λατρευτικού χαρακτήρα της Μονής, χωρίς όμως να παρακάμπτει τις συνταγματικές του προβλέψεις.
Την ίδια ώρα, το δεύτερο μέτωπο –αυτό της Λιβύης– εξελίσσεται ραγδαία. Η Τουρκία επιχειρεί μια στρατηγική διείσδυσης στο αντίπαλο στρατόπεδο της λιβυκής εξουσίας: τη Βουλή του Τομπρούκ και τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, ο οποίος έως πρόσφατα θεωρείτο σύμμαχος της Αθήνας. Οι επαφές του γιου του, Σαντάμ Χαφτάρ, με την Άγκυρα και το τουρκικό Υπουργείο Άμυνας σηματοδοτούν την έναρξη ενός “παζαριού στρατηγικής”, με φόντο τον υδρογονάνθρακα, τα οπλικά συστήματα και το νομικό status της Ανατολικής Μεσογείου. Η επικύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου από το κοινοβούλιο της Ανατολικής Λιβύης θα αποτελέσει πλήγμα για την ελληνική στρατηγική, καθώς θα δώσει επίφαση νομιμοποίησης σε μια συμφωνία που παρακάμπτει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και διαγράφει τις επήρειες των ελληνικών νησιών.
Η Αθήνα ζητά από την Αίγυπτο –η οποία διατηρεί στενούς δεσμούς με τον Χαφτάρ– να παρέμβει αποφασιστικά. Όμως το Κάιρο δείχνει ότι θέλει να διατηρήσει διαύλους και με την Άγκυρα, στο πλαίσιο μιας πιθανής διαδικασίας ενοποίησης της Λιβύης. Στην πραγματικότητα, η Ελλάδα κινείται σε ένα σύνθετο πεδίο όπου η κάθε επιλογή έχει κόστος. Η ενίσχυση των σχέσεων με την Αίγυπτο προϋποθέτει κατανόηση στις εσωτερικές της νομικές δομές (όπως στο ζήτημα του Σινά), ενώ η αποτροπή της επικύρωσης του μνημονίου εξαρτάται από την ικανότητα της Αθήνας να πείσει το Κάιρο πως η τουρκική στρατηγική απειλεί το περιφερειακό ισοζύγιο ισχύος.
Σε αυτό το διπλωματικό σκάκι, η Ελλάδα αξιοποιεί και τη διεθνή ενέργεια. Οι αδειοδοτήσεις σε αμερικανικές εταιρείες για έρευνες υδρογονανθράκων νοτίως της Κρήτης αποτελούν σήμα αντίστασης στην τουρκική επεκτατικότητα. Παράλληλα, ο Γιώργος Γεραπετρίτης ενδέχεται να μεταβεί εκ νέου σε Λιβυκό έδαφος, αναζητώντας επαφές που θα διατηρήσουν ζωντανό τον ελληνικό δίαυλο επιρροής στην Ανατολική Λιβύη. Στο μεταξύ, το ιδιοκτησιακό ζήτημα της Μονής Σινά παραπέμπεται σε περαιτέρω τεχνική επεξεργασία. Η ελληνική πλευρά επέμεινε στο πολιτικό βάθος του θέματος και έλαβε διαβεβαιώσεις για τη θρησκευτική και λειτουργική συνέχεια της Μονής. Το πραγματικό διακύβευμα όμως είναι ευρύτερο: το πώς η Αθήνα θα διατηρήσει την επιρροή της σε έναν κρίσιμο γεωγραφικό άξονα που εκτείνεται από τις εσχατιές του Σινά μέχρι την ΑΟΖ της Κρήτης.
