Η τεχνητή νοημοσύνη, σχεδιασμένη αρχικά για την επίλυση τεχνικών προβλημάτων και την παροχή πληροφοριών, αποκτά έναν αναπάντεχο και βαθύτερο ρόλο: μετατρέπεται για πολλούς χρήστες σε ένα είδος προσωπικού αποδέκτη συναισθημάτων, ένα εργαλείο ανακούφισης και ψυχολογικής αποφόρτισης σε στιγμές έντασης. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, την οποία επικαλείται το Euronews, ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων αξιοποιεί εργαλεία όπως το ChatGPT ως εικονικό συνομιλητή για την επεξεργασία σκέψεων, συναισθημάτων και εσωτερικών συγκρούσεων. Η συμβουλευτική φύση των απαντήσεων, η διαρκής διαθεσιμότητα και η απουσία κρίσης δημιουργούν ένα πλαίσιο “ασφαλούς συνομιλίας”, ιδιαίτερα ελκυστικό σε εποχές ψηφιακής μοναξιάς. Η Ρίτα Μαρσελίνο, επαγγελματίας στον χώρο της πληροφορικής, εξηγεί πώς χρησιμοποιεί την πλατφόρμα: «Με βοηθά να ξεκαθαρίσω τις σκέψεις μου όταν αγχώνομαι πριν από μια συνέντευξη ή παρουσίαση.
Κάποιες φορές, είναι απλώς ένα εργαλείο αποσυμπίεσης». Ο Ζοάο Αράνια, στέλεχος στον τομέα των πωλήσεων, προσθέτει: «Το ChatGPT είναι πάντα εκεί, όποια στιγμή το χρειαστώ. Δεν χρειάζεται ραντεβού, δεν υπάρχει αναμονή». Ωστόσο, όπως υπογραμμίζει η ψυχολόγος Άνα Ρίτα Ολιβέιρα, τέτοιου είδους ψηφιακή υποστήριξη δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ανθρώπινη σχέση της ψυχοθεραπείας. «Η πραγματική αλλαγή έρχεται μέσα από τη θεραπευτική σχέση, η οποία δεν περιορίζεται στην παροχή συμβουλών. Είναι μια διαδικασία συν-εμπειρίας, εμβάθυνσης και εσωτερικής επεξεργασίας».
Σημαντικό είναι πως αρκετοί χρήστες, όπως η Μαρσελίνο και ο Αράνια, δεν εγκαταλείπουν τις συνεδρίες με επαγγελματία. Αντιθέτως, αντιμετωπίζουν την τεχνητή νοημοσύνη ως παράλληλη βοήθεια. «Με τον ψυχολόγο δεν έχεις τον απόλυτο έλεγχο της συζήτησης. Σε οδηγεί σε σημεία που ίσως αποφεύγεις. Το ChatGPT σε αφήνει να διαλέγεις εσύ την κατεύθυνση», παρατηρεί ο Αράνια. Η τεχνητή νοημοσύνη ενισχύει επίσης το φαινόμενο της ψηφιακής αυτοδιάγνωσης, καθώς πολλοί χρήστες φτάνουν στο γραφείο του ειδικού έχοντας ήδη “διαγνωστεί” από το chatbot. Όμως, όπως τονίζει η Ολιβέιρα, η ψυχική αξιολόγηση δεν είναι υπόθεση μόνο συμπτωμάτων: απαιτεί ανθρώπινη επαφή, παρατήρηση και εμπειρική εκτίμηση.
Η ίδια εκφράζει επιφυλάξεις ως προς την αποκλειστική χρήση εργαλείων ΑΙ για ψυχολογική υποστήριξη, προειδοποιώντας ότι ενδέχεται να οδηγήσει σε παρερμηνείες, εσφαλμένες πεποιθήσεις και να υποβαθμίσει τη βαρύτητα της επαγγελματικής φροντίδας. Σε έναν κόσμο όπου η αμεσότητα, η τεχνολογία και η ανάγκη για ψυχική ανακούφιση συγκλίνουν, η τεχνητή νοημοσύνη φαίνεται να διεκδικεί έναν νέο ρόλο: όχι του θεραπευτή, αλλά του προσωρινού συνοδοιπόρου στο ταξίδι της εσωτερικής κατανόησης.
