Γράφει η Ευτυχία Παπούλια
Κοινωνιολόγος
Είναι η φαντασία μας που ευθύνεται για τον έρωτα, όχι το άλλο πρόσωπο.
Μαρσέλ Προυστ
Η Σάρον, όταν ο σύζυγος και τα παιδιά έπεφταν για ύπνο το βράδυ, ξενυχτούσε στο Facebook, αναζητώντας νέες φιλίες, νέες συγκινήσεις, αφού οι παλιές είχαν φθαρεί με το πέρασμα του χρόνου. Ίσως ακόμη και ο έρωτας της ζωής της να μην ήταν ο σημερινός της σύζυγος που κοιμόταν αμέριμνος στο διπλανό δωμάτιο… Μέχρι που κάποια στιγμή, της ήρθε ένα αίτημα φιλίας, στο οποίο και ανταποκρίθηκε. Σιγά σιγά, πες πες, εκείνος, ο Μέρφι, αρχικά κέρδισε την εκτίμηση, τη συμπάθειά της, τη λύπη της για τα προβλήματά του όπως της τα εξέθετε και τέλος, την οικονομική του αδυναμία να έρθει και να τη συναντήσει. Συναισθήματα δηλαδή, που όταν κυριαρχήσουν στην ψυχή κάποιου ευαίσθητου ανθρώπου, μπορούν –αν δεν τα χειραγωγήσει– να τον χειραγωγήσουν εκείνα και να τον εξοντώσουν, όχι μόνο ψυχικά αλλά και οικονομικά. Ο Μέρφι κατάφερε να της «φάει» με αυτόν τον τρόπο, τις οικονομίες μιας ζωής, κάπου κοντά στις… εκατό χιλιάδες ευρώ, χωρίς –και αυτό είναι το σημαντικό– να τον έχει δει ούτε μια φορά από κοντά. Αυτά στην Αγγλία… Στη χώρα μας, ένα ανάλογο προσωπικό της δράμα αφηγήθηκε γνωστή και καταξιωμένη ηθοποιός. Το «σφάλμα» της ήταν ότι ερωτεύτηκε κάποιον, αλλά εκείνος –όπως διαπίστωσε στο τέλος– δεν την ερωτεύτηκε.
Οι δύο αυτές περιπτώσεις είναι ενδεικτικές των αμέτρητων ιστοριών που διαδραματίζονται σε ολόκληρο τον κόσμο αλλά σπάνια βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Κάποιες απ’ αυτές ζητούν δικαίωση στα δικαστήρια — όμως τα δικαστήρια δεν επιστρέφουν χρήματα, ούτε επουλώνουν ψυχικά τραύματα και ηθικές βλάβες. Αναζήτησα απάντηση στο ερώτημα: Υπάρχει κάποιο είδος συναλλαγής ή κάποια υποχρέωση ανταπόδοσης στην αγάπη, στον έρωτα, ανάμεσα σε δύο ανθρώπους; Όχι τόσο στους έφηβους, αλλά σε μεγαλύτερης ηλικίας άτομα που αναζητούν, έστω και με καθυστέρηση κάποιες συγκινήσεις που δεν ήρθαν στην ώρα τους. «Όχι!», απαντούν εν χορώ οι διαχειριστές της ερωτικής μας ζωής: ποιητές, στιχουργοί, λογοτέχνες, συγγραφείς, αλλά και κάποιοι αιθεροβάμονες απλοί άνθρωποι. Η αγάπη ούτε πουλιέται, ούτε αγοράζεται, διακηρύττουν σε όλους τους τόνους! Η επωδός πάντα η ίδια. Όμως μπορεί να επιβιώσει, να έχει κάποιο νόημα η αγάπη, ο έρωτας, αν δεν υπάρχει ανταπόκριση, ανταπόδοση με αντίστοιχα συναισθήματα από εκείνον; Κι αν αυτό το θεωρούμε ως απαραίτητο, ως υποχρέωση, δεν είναι αυτό μια συναλλαγή; Μια ανταλλαγή συναισθημάτων, έστω;
Να ξεκαθαρίσουμε όμως κάποιους κανόνες, κάποιες σταθερές με τις οποίες και πάνω στις οποίες (πρέπει να) παίζεται το ερωτικό παιχνίδι στην εποχή μας. Παιχνίδι, όπως λέει και ένα παλιό τραγούδι, η «Στέλλα» νομίζω… Ένα παιχνίδι όπου ο άνδρας πρέπει να τα δίνει όλα, να τα προσφέρει όλα, για να κατακτήσει μια γυναίκα… Χωρίς εκείνη να κάνει κάποια κίνηση, χωρίς να ενδώσει άμεσα, χωρίς να αλλάξει την προσωπική της ζωή, τις συνήθειές της, χωρίς να προσφέρει το ελάχιστο. Έτοιμη όμως πάντα να ανταποκριθεί, αν κάποιος, εξαντλώντας όλα τα όπλα του, κατορθώσει τελικά μετά από πολύ κόπο να την κατακτήσει. Η γυναίκα είναι πάντα το «αντικείμενο» της επιθυμίας και του πόθου του άνδρα, ως ένα ερέθισμα, ως μια μέριμνα της ίδιας της ζωής για τη συνέχιση του ανθρώπινου είδους. Όμως ακόμη κι αν αυτός ο σκοπός επιτευχθεί, αυτό δεν σημαίνει ότι ο έρωτας παύει να έχει μεγάλη σημασία και να ομορφαίνει πάντα τη ζωή των ανθρώπων, εντός ή ακόμη και εκτός γάμου.
Ο έρωτας, η αγάπη – ακόμη και στα όρια του πάθους – είναι η ωραιότερη εμπειρία, η μεγαλύτερη δικαίωση για τον άνθρωπο ως κοινωνικό ον. Για όσους την έχουν βιώσει, είναι μια κορυφαία στιγμή ζωής· για πολλούς άλλους, αποτελεί υποσυνείδητη προσδοκία και ελπίδα, ακόμη κι αν το τίμημά της είναι να συνθλιβεί κανείς στα επικίνδυνα σκαμπανεβάσματα της απόλυτης χαράς και της απόλυτης θλίψης, όταν νομοτελειακά αυτή η εμπειρία φτάσει στο τέλος. Γιατί, όπως λέει και ο Ρίλκε, μόνο τότε ολοκληρώνεται συναισθηματικά ο άνθρωπος: όταν ζήσει, στην πλήρη έντασή τους, και τα δύο αυτά άκρα των συναισθημάτων.
Και για να επανέλθουμε στους κανόνες του ερωτικού παιχνιδιού: Οι γυναίκες της ιστορίας μας δεν πρέπει να διαμαρτύρονται ότι εξαπατήθηκαν. Οι άνδρες που βρέθηκαν στη ζωή τους προσέφεραν σε αυτές έντονες αισθηματικές συγκινήσεις που για κείνο το χρονικό διάστημα, ήταν αληθινές. Αυτό το κομμάτι της ζωής τους έχει πλέον καταχωρηθεί στη μνήμη και στο παρελθόν ως μια ευτυχισμένη περίοδος της ζωής τους και το όποιο «τίμημα» δεν ακυρώνει αναδρομικά αυτήν την εμπειρία. Πήραν αυτό που ήθελαν, που αναζητούσαν μέσα από τα όνειρά τους, από την εφηβεία τους. Και κάποιοι φεύγουν από αυτήν τη ζωή χωρίς να νιώσουν ένα χάδι, ένα άγγιγμα, ένα «σ’ αγαπώ». Αυτό το ανεκτίμητο και υπέροχο βίωμα είχε ένα τίμημα! Πόσοι άραγε θα μπορούσαν σε κάποια ηλικία να δώσουν τα πάντα για να βιώσουν μια τέτοια εμπειρία; Δεν υπήρξε ανταπόκριση. Μα κι αν υπήρχε, δεν θα ήταν κι αυτό μια μορφή συναλλαγής;
Μπορεί η αγάπη κι ο έρωτας να είναι η ανώτερη συναισθηματική πλήρωση στη ζωή, αλλά το παιχνίδι δεν παίζεται με όρους ισότητας, αλλά με όρους διαφορετικότητας φύλων. Η γυναίκα βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση, κινεί τα νήματα. Δεν πρέπει να προσφέρει ούτε καν το σώμα της, τουλάχιστον με την ευκολία που το προσφέρει σήμερα. Πρέπει, ακόμη και σε αυτήν την περίπτωση, ο άνδρας να την κατακτήσει, να κερδίσει την καρδιά της και την ψυχή της πρώτα. Και για να πετύχει αυτόν τον σκοπό, πρέπει να της προσφέρει σιγουριά, αισθηματική αλλά και σε όλα τα επίπεδα. Γιατί τίποτα δεν χαρίζεται… ούτε και ο έρωτας! Κι αν βλέπουμε κάποιους υπερήλικες, καταξιωμένους στον χώρο τους, να δηλώνουν ευτυχισμένοι στο πλευρό μιας γυναίκας με λιγότερα από τα μισά τους χρόνια, να είμαστε βέβαιοι πως αυτό που βλέπουμε είναι αληθινό! Είναι όμως μια συνθήκη, μια ανταλλαγή, μια συναλλαγή. Εκείνος, προσφέρει την πολυπόθητη σιγουριά κι ασφάλεια κι εκείνη ερωτικές συγκινήσεις μέσα από τη φρεσκάδα της ώριμης νεότητάς της. Όλα τελικά αγοράζονται. Και η αγάπη και ο έρωτας.
