Μια εξαιρετικά ανησυχητική υπόθεση εγείρει σοβαρά ερωτήματα για τα πρωτόκολλα ασφαλείας στις ευρωπαϊκές τράπεζες σπέρματος. Σύμφωνα με έρευνα της βρετανικής εφημερίδας The Guardian και δημοσίευμα της βελγικής Le Soir, 52 παιδιά που γεννήθηκαν στο Βέλγιο μεταξύ 2008 και 2017, συνελήφθησαν με τη χρήση σπέρματος του ίδιου Δανού δότη, ο οποίος φέρει σπάνια μετάλλαξη του γονιδίου TP53, γνωστή για την πρόκληση του συνδρόμου Li-Fraumeni – μιας σοβαρής κληρονομικής νόσου που συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο σε νεαρή ηλικία. Συνολικά, 67 παιδιά έχουν γεννηθεί στην Ευρώπη από τον συγκεκριμένο δότη, με 37 οικογένειες να έχουν ήδη ειδοποιηθεί ότι τα παιδιά τους διατρέχουν κατά 50% τον κίνδυνο να φέρουν τη μετάλλαξη. Δέκα από τα παιδιά έχουν ήδη εμφανίσει σοβαρές μορφές καρκίνου, μεταξύ των οποίων λευχαιμία και λέμφωμα. Κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, ο υπουργός Υγείας του Βελγίου επιβεβαίωσε ότι οι γεννήσεις πραγματοποιήθηκαν σε 12 κέντρα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Όπως δήλωσε, «πρόκειται για διπλό τραύμα: τον κίνδυνο για την υγεία των παιδιών και την αναστάτωση από την αποκάλυψη ότι προήλθαν από ευρέως χρησιμοποιούμενο δότη με ανεπαρκή γενετικό έλεγχο».
Η υπόθεση έχει ευρωπαϊκή διάσταση, καθώς το σπέρμα του ίδιου δότη φέρεται να έχει χρησιμοποιηθεί και σε άλλες χώρες: Ελλάδα, Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Ολλανδία, Ιρλανδία, Κύπρο, Βουλγαρία, Πολωνία και Ουγγαρία. Ο πρώτος συναγερμός ήχησε τον Απρίλιο του 2020, όταν ένα παιδί που γεννήθηκε με το σπέρμα του δότη διαγνώστηκε με καρκίνο, οδηγώντας σε προσωρινό αποκλεισμό του από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος (ESB). Ωστόσο, μια αρχική γενετική ανάλυση βγήκε αρνητική και ο δότης επανεγκρίθηκε. Οριστικός αποκλεισμός ήρθε μόλις τον Οκτώβριο του 2023, μετά από νέα έρευνα. Η Τράπεζα Σπέρματος της Δανίας, απαντώντας στην κριτική, δήλωσε ότι ο δότης ήταν υγιής και είχε εξεταστεί σύμφωνα με τα πρότυπα της εποχής, τα οποία όμως δεν περιλάμβαναν τότε στοχευμένους ελέγχους για τη μετάλλαξη TP53.
Η υπόθεση φωτίζει σοβαρά θεσμικά κενά στο ευρωπαϊκό σύστημα παρακολούθησης γονιμοποιήσεων με δότες. Στο Βέλγιο, ο νόμος περιορίζει τη χρήση σπέρματος από έναν δότη σε έξι γυναίκες, όμως οι αρχές παραδέχονται ότι το όριο αγνοείται εδώ και χρόνια, εξαιτίας έλλειψης μηχανισμών ελέγχου. Αντίστοιχα όρια ισχύουν στη Γαλλία (10 γεννήσεις), στο Ηνωμένο Βασίλειο (12), ενώ στη Γερμανία και τη Δανία επιτρέπονται έως 15. Αντιθέτως, η ευρωπαϊκή τράπεζα σπέρματος επέτρεπε έως 75 γεννήσεις ανά δότη, γεγονός που σήμερα αποδεικνύεται καταστροφικό. Από τα τέλη του 2024, το Βέλγιο έχει προχωρήσει σε ενεργοποίηση του ευρωπαϊκού μηχανισμού επαγρύπνησης, προκειμένου να εντοπιστούν όλα τα παιδιά που επηρεάζονται. Το περιστατικό αναδεικνύει τη ζωτική σημασία της διακρατικής συνεργασίας και της αναβάθμισης των προτύπων ασφάλειας και γενετικού ελέγχου στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.