Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι μικροσκοπικά σωματίδια πλαστικού – γνωστά ως μικροπλαστικά – μπορούν να επηρεάσουν σοβαρά τις μέλισσες και άλλα έντομα, μειώνοντας την ικανότητά τους για επικονίαση.Τα μικροπλαστικά μπορούν να επηρεάσουν τη μνήμη, την υγεία και τη συμπεριφορά των μελισσών, προκαλώντας μια σειρά από οικολογικές αλυσιδωτές αντιδράσεις.
Υπό φυσιολογικές συνθήκες, μια μέλισσα πλησιάζει ένα λουλούδι για να συλλέξει νέκταρ, συμβάλλοντας έτσι στην επικονίαση. Ωστόσο, πειράματα δείχνουν ότι η έκθεση σε μικροπλαστικά μπορεί να προκαλέσει απώλεια μνήμης, με αποτέλεσμα οι μέλισσες να μπερδεύουν τις μυρωδιές που σχετίζονται με τις τροφικές ανταμοιβές. Αυτό διαταράσσει την επικονίαση, με αρνητικές συνέπειες για τα φυτά και τις καλλιέργειες.
Tα μικροπλαστικά «μπερδεύουν» τις μέλισσες και επηρεάζουν την επικονίαση
Αν βάλουμε μια μέλισσα κοντά σε ένα τριαντάφυλλο ή μια λεβάντα και θα επεκτείνει την αχυρένια γλώσσα της για να αναζητήσει νέκταρ, επικονιάζοντας το λουλούδι κατά τη διαδικασία αυτή, την επικονίαση.
Έτσι θα έπρεπε να λειτουργεί τουλάχιστον, όταν το περιβάλλον είναι καθαρό. Ωστόσο, πειράματα δείχνουν ότι όταν οι μέλισσες εκτίθενται σε μικροπλαστική ρύπανση, η μνήμη τους μπερδεύεται τόσο, που ξεχνούν τις μυρωδιές που συνδέονται με τις ζαχαρούχες τους ανταμοιβές. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αποτυχία της επικονίασης — μια κακή είδηση για τα λουλούδια και τις καλλιέργειες.
Οι μέλισσες, οι σημαντικότεροι επικονιαστές καλλιεργειών, φαίνεται να πλήττονται ιδιαιτέρως, όμως και άλλα έντομα, όπως οι αγριομέλισσες, υποφέρουν. Επισκέπτονται τα άνθη για να συλλέξουν τροφή για τις ίδιες και τα μικρά τους και, μεταφέροντας γύρη, γονιμοποιούν τα φυτά.
Πώς επηρεάζεται η επικονίαση;
Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, αυτά τα μικροσκοπικά κομμάτια πλαστικού —που προέρχονται από συσκευασίες, καλλυντικά ή πλαστικά παιχνίδια— μπορούν να κάνουν τις μέλισσες πιο ευάλωτες σε βακτήρια και ιούς. Είτε βρίσκονται στον αέρα είτε κατακάθονται στα φυτά, εισχωρούν στο περιβάλλον με πολλούς τρόπους.
Όταν οι μέλισσες τα εισπνέουν ή τα καταπίνουν, τα μικροπλαστικά μπορούν να βλάψουν τα έντερά τους και να φτάσουν στον εγκέφαλό τους, επηρεάζοντας κρίσιμες ικανότητες όπως η μάθηση και η μνήμη.
«Εάν το πλαστικό προσθέτει σε όλους τους παράγοντες στρες που αντιμετωπίζουν ήδη οι επικονιαστές, νομίζω ότι μπορεί πραγματικά να βρισκόμαστε σε δύσκολη θέση», δήλωσε ο Thomas Cherico Wanger-Guerrero, αγροοικολόγος στο Agroscope της Ελβετίας.
Μια μελέτη του 2024 διαπίστωσε ότι μτο πολυστυρένιο και το πολυμεθυλομεθακρυλικό, σε περιβαλλοντικά ρεαλιστικές συγκεντρώσεις, αύξησαν τη θνησιμότητα των μελισσών έως και 25%. Επιπλέον, επηρεάζονται ακόμα και όσες μέλισσες επιβιώνουν παρουσιάζοντας απώλεια όρεξης, χάνουν βάρος και τρίχωμα, ενώ γίνονται πιο ευάλωτες σε λοιμώξεις.
«Όταν οι μέλισσες τρέφονται με ζαχαρούχο σιρόπι εμπλουτισμένο με μικροσκοπικά θραύσματα πολυστυρενίου, τα έντομα είναι πολύ πιο ευάλωτα στο μικρόβιο (Hafnia alvei) και έχουν ποσοστό θνησιμότητας πέντε φορές υψηλότερο», αναφέρει σχετική μελέτη.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή της κατανόησης του προβλήματος. Όπως τονίζει ο Baracchi, «μόλις αρχίζουμε να ξύνουμε την επιφάνεια» όσον αφορά τις συνέπειες των μικροπλαστικών στην επικονίαση.
Για τον Wanger-Guerrero, το συμπέρασμα είναι σαφές: «Η επείγουσα ανάγκη μετριασμού της έκθεσης της φύσης στο πλαστικό» είναι επιτακτική — όχι μόνο για τους ωκεανούς αλλά και για τις αγροτικές καλλιέργειες. Άλλωστε, η διατροφική μας ασφάλεια εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις μέλισσες.
