Μετά την πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, η συνταγματικότητα του τεκμαρτού εισοδήματος επιβεβαιώνεται και επίσημα, παγιώνοντας τη νομιμότητα ενός μέτρου που έχει προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων στους κόλπους των ελευθέρων επαγγελματιών. Παρά ταύτα, από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών διαφαίνεται πλέον ανοιχτό το ενδεχόμενο σημαντικών παρεμβάσεων, με στόχο ακόμη και την πλήρη κατάργηση του επίμαχου πλαισίου – υπό μία βασική προϋπόθεση: να αποδώσει ο σχεδιασμός της ψηφιακής μετάβασης στη φορολογική διοίκηση. Ο μηχανισμός που μπορεί να οδηγήσει στην αποδυνάμωση ή και εξαφάνιση του τεκμαρτού εισοδήματος δεν είναι άλλος από την καθολική εφαρμογή των ψηφιακών εργαλείων που έχει αναπτύξει η ΑΑΔΕ. Με ήδη αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα –τουλάχιστον 2 δισ. ευρώ σε πρόσθετα έσοδα ετησίως– η ψηφιοποίηση της φορολογικής παρακολούθησης θεωρείται το “κλειδί” για να μειωθεί η ανάγκη ύπαρξης τεκμηρίων και εξωπραγματικών υπολογισμών.
Όπως υπογράμμισε ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας Κ. Πιερρακάκης κατά τη διάρκεια συνεδρίου του ΟΤ, «όσο προχωρούν οι ψηφιακές τομές, τόσο φθίνει η ανάγκη ύπαρξης τεκμηρίων». Η δήλωσή του έριξε λάδι στη φωτιά των προσδοκιών για μελλοντική παρέμβαση, αν και δεν συνοδεύτηκε από συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα ή δέσμευση. Σε κάθε περίπτωση, η πολιτική πρόθεση είναι σαφής: μόλις τα ψηφιακά εργαλεία της φορολογικής διοίκησης αποκτήσουν πλήρη ικανότητα εντοπισμού και παρακολούθησης των πραγματικών εισοδημάτων, το τεκμαρτό σύστημα θα καταστεί παρωχημένο. Μέχρι τότε, είναι πιθανό να υπάρξουν διορθωτικές κινήσεις, όπως η αναθεώρηση των προστίμων που επιβάλλονται βάσει τζίρου, παλαιότητας επιχείρησης ή αριθμού εργαζομένων.
Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση προετοιμάζει αναδιάρθρωση και στη φορολόγηση των εισοδημάτων από μισθώσεις ακινήτων, με πιθανή εφαρμογή από το 2026. Η μεταρρύθμιση αυτή εξυπηρετεί δύο βασικούς στόχους: τη μείωση του φορολογικού βάρους για τη μεσαία τάξη και την καταπολέμηση της αδήλωτης μίσθωσης, με στόχο τη σταθεροποίηση της αγοράς ενοικίων. Το οικονομικό επιτελείο εμφανίζεται ιδιαίτερα προσεκτικό απέναντι στον κίνδυνο να ενισχύσει άθελά του τους φοροφυγάδες. Για τον λόγο αυτό, η όποια μείωση φόρου θα συνδυαστεί με μηχανισμούς ελέγχου, ώστε να διασφαλιστεί ότι τα δηλωθέντα εισοδήματα ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Η ανάλυση των φορολογικών δηλώσεων του 2024 από την ΑΑΔΕ φανερώνει τη συγκέντρωση των εισοδημάτων από ενοίκια σε χαμηλά επίπεδα. Από τις 1.758.055 δηλώσεις, πάνω από 1,5 εκατομμύριο περιλαμβάνουν εισόδημα έως 833 ευρώ τον μήνα, δηλαδή μέχρι 10.000 ευρώ ετησίως. Μάλιστα, 1.248.445 ιδιοκτήτες δήλωσαν εισόδημα κάτω των 5.000 ευρώ, που αντιστοιχεί σε μηνιαία μισθώματα μόλις 417 ευρώ. Τα στοιχεία αυτά φανερώνουν τη δυσανάλογη επιβάρυνση που υφίστανται μικροϊδιοκτήτες, ειδικά με την ισχύουσα φορολογική κλίμακα.
Ένα αναχρονιστικό σύστημα υπό αναθεώρηση
Η τρέχουσα κλίμακα φόρου για τα εισοδήματα από ακίνητα είναι εντυπωσιακά περιορισμένη, με μόλις τρεις συντελεστές: 15% για ποσά έως 12.000 ευρώ, 35% για τα επόμενα ως τις 35.000 ευρώ και 45% για το υπερβάλλον. Αυτό δημιουργεί έντονες στρεβλώσεις και απότομες μεταβάσεις, που αποτρέπουν τη δήλωση πραγματικών εισοδημάτων. Η επερχόμενη παρέμβαση ενδέχεται να λάβει δύο μορφές: είτε γενικευμένη μείωση των συντελεστών, είτε προσθήκη νέων κλιμακίων για μεγαλύτερη προοδευτικότητα. Στην ίδια κατεύθυνση, η Επιτροπή Πισσαρίδη έχει προτείνει την ενοποίηση της φορολόγησης όλων των εισοδημάτων – από κάθε πηγή – σε ένα ενιαίο σύστημα υπολογισμού, ώστε να διασφαλίζεται η ισότητα και η φορολογική ουδετερότητα.
Η φορολογική πολιτική για τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους ιδιοκτήτες ακινήτων βρίσκεται σε κομβικό σημείο. Από τη μία, η τεκμαρτή φορολόγηση ενισχύεται νομικά αλλά αμφισβητείται κοινωνικά· από την άλλη, οι μεταρρυθμίσεις στον τομέα των ενοικίων στοχεύουν να αποκαταστήσουν την ισορροπία για τη μεσαία τάξη. Το μέλλον διαγράφεται ψηφιακό και – εφόσον εφαρμοστούν αποτελεσματικά τα νέα εργαλεία της ΑΑΔΕ – λιγότερο καταναγκαστικό και περισσότερο δίκαιο.
