Σε προσπάθεια εξισορρόπησης ανάμεσα στις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας και την ανάγκη για οικιστική διέξοδο φαίνεται να προχωρά το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με νέες πολεοδομικές ρυθμίσεις και ζώνες που στοχεύουν στους οικισμούς κάτω των 2.000 κατοίκων. Το υπό διαμόρφωση πλαίσιο περιλαμβάνει τρεις διακριτές ζώνες εντός των οποίων θα επιτρέπεται ή όχι η δόμηση, ενώ εξετάζεται η δυνατότητα θεσμοθέτησης «Περιοχών Ελέγχου Χρήσεων» (ΠΕΧ), που θα μπορούσαν να επιτρέψουν περιορισμένη δόμηση σε περιοχές που μέχρι πρότινος θεωρούνταν εκτός σχεδίου. Το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα, το οποίο έχει καταρτιστεί σε συνεργασία με το ΣτΕ, θεσπίζει σαφή όρια στους οικισμούς και αποκλείει επεκτάσεις που έγιναν από το 1985 και μετά χωρίς επαρκή νομική τεκμηρίωση. Όπως δήλωσε ο αρμόδιος υπουργός Σταύρος Παπασταύρου, στόχος είναι να αντιμετωπιστεί ένα θεσμικό κενό δεκαετιών, το οποίο δημιουργούσε ανασφάλεια για χιλιάδες ιδιοκτησίες στην ελληνική περιφέρεια.
Η νέα στρατηγική προβλέπει:
- Ζώνη Α: Περιλαμβάνει τον ιστορικό πυρήνα των οικισμών (προ του 1923), όπως αποτυπώνεται σε αεροφωτογραφίες του 1939 ή 1945.
- Ζώνη Β: Αφορά το συνεκτικό τμήμα των οικισμών που δημιουργήθηκε μεταξύ 1923-1983.
- Ζώνη Β1: Περιλαμβάνει διάσπαρτες, εκτός συνοχής δομήσεις με βάση φωτογραφίες του 1983.
Από το νέο πλαίσιο εξαιρούνται οι μεταγενέστερες αυθαίρετες επεκτάσεις, καθώς το ΣτΕ τις έκρινε μη νόμιμες. Ωστόσο, υπάρχει σκέψη για ενσωμάτωση ορισμένων εξ αυτών σε μελλοντικά Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια, αν πληρούν συγκεκριμένα οικιστικά κριτήρια.
Για τις εκτός ορίων περιοχές εξετάζεται η δημιουργία ΠΕΧ, όπου υπό όρους (όπως πρόσωπο σε δρόμο ή συγκεκριμένη χρήση γης) θα μπορεί να δοθεί αρτιότητα μεταξύ 2 και 4 στρεμμάτων.
Παρ’ όλα αυτά, η νέα στρατηγική προκαλεί αντιδράσεις, καθώς δημιουργεί αισθήματα άνισης μεταχείρισης μεταξύ όσων πρόλαβαν να χτίσουν και όσων μένουν εκτός δυνατοτήτων δόμησης, παρά το γεγονός ότι κατέχουν ακίνητα με παλαιότερη αρτιότητα.
Σκληρή κριτική στην κυβέρνηση άσκησε ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, Νίκος Ανδρουλάκης, τονίζοντας ότι το Π.Δ. 194/2025 «ακυρώνει το δικαίωμα δόμησης σε χιλιάδες μικρές ιδιοκτησίες, υπονομεύοντας όχι μόνο την αξία της περιουσίας των πολιτών, αλλά και την παραμονή τους στον τόπο τους». Χαρακτήρισε δε τη ρύθμιση «επιστροφή έναν αιώνα πίσω», καθώς χιλιάδες άρτια και οικοδομήσιμα οικόπεδα μετατρέπονται σε αγροτεμάχια.
Το τελικό αποτέλεσμα θα διαμορφωθεί εντός του 2025, μέσα από τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια που θα ενσωματώσουν τις νέες ρυθμίσεις, με τη δημόσια συζήτηση για τις κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις να έχει ήδη ανοίξει δυναμικά.