Σχεδόν τέσσερις δεκαετίες μετά την πυρηνική τραγωδία του Τσερνόμπιλ, το μνημειώδες προστατευτικό κέλυφος που καλύπτει τον μοιραίο Αντιδραστήρα 4 έχει υποστεί σοβαρές ζημιές από επίθεση ρωσικού drone. Οι ουκρανικές αρχές βρίσκονται σε αγώνα δρόμου για την αποκατάστασή του, σε μια προσπάθεια να αποτραπεί κάθε κίνδυνος διαρροής ραδιενέργειας. Το νέο κέλυφος, γνωστό ως New Safe Confinement (NSC), ολοκληρώθηκε το 2019 έπειτα από 12 χρόνια εργασιών και με τη συμμετοχή 10.000 ανθρώπων από 40 χώρες, με χρηματοδότηση 1,5 δισεκατομμυρίων ευρώ από 45 κράτη. Σχεδιάστηκε για να καλύψει το πρώτο, τσιμεντένιο περίβλημα —τη λεγόμενη «σαρκοφάγο»— του 1986, το οποίο πλέον παρουσιάζει επικίνδυνες φθορές. Η επίθεση με drone στις 14 Φεβρουαρίου 2025 δημιούργησε μια τρύπα 15 τετραγωνικών μέτρων στην οροφή του NSC και προκάλεσε πυρκαγιά, η οποία χρειάστηκε τρεις εβδομάδες για να τεθεί υπό έλεγχο. Παράλληλα, οι προσπάθειες κατάσβεσης άφησαν περισσότερες από 200 μικρότερες οπές.
Στις 18 Μαρτίου, κλιμάκιο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης επισκέφθηκε το σημείο και ενέκρινε κονδύλι 400.000 ευρώ για την εκπόνηση μελέτης εκτίμησης των ζημιών και σχεδίου επισκευής, το οποίο αναμένεται να παραδοθεί τον Μάιο. Ωστόσο, τα πράγματα είναι εξαιρετικά σύνθετα: στο εσωτερικό της παλιάς σαρκοφάγου υπάρχουν 18 ασταθείς δοκοί —τρεις σε κρίσιμη κατάσταση— που ενδέχεται να καταρρεύσουν, προκαλώντας διασπορά ραδιενεργής σκόνης. Σήμερα, το υπάρχον κέλυφος δεν διασφαλίζει πλήρως την αναχαίτιση των ραδιενεργών προϊόντων.
Η επισκευή επί τόπου είναι σχεδόν αδύνατη λόγω των υψηλών επιπέδων ακτινοβολίας. Όπως εξηγούν οι ειδικοί, το κέλυφος είχε αρχικά κατασκευαστεί σε απόσταση και μεταφέρθηκε πάνω από τον αντιδραστήρα με τη βοήθεια σιδηροτροχιών — οι οποίες πλέον έχουν αποσυναρμολογηθεί. Ο ειδικός της Greenpeace Ουκρανίας, Γιαν Βαν ντε Πουτ, εκτιμά ότι πιθανότατα θα χρειαστεί να μετακινηθεί ολόκληρο το NSC πίσω στο εργοτάξιο κατασκευής για να γίνουν οι επισκευές, σε μια διαδικασία με άγνωστο —αλλά σίγουρα τεράστιο— κόστος.
Η νύχτα της καταστροφής
Το βράδυ της 26ης Απριλίου 1986, ο αντιδραστήρας 4 του πυρηνικού εργοστασίου του Τσερνόμπιλ εξερράγη κατά τη διάρκεια μιας δοκιμής ασφαλείας. Οι εκρήξεις απελευθέρωσαν στην ατμόσφαιρα ραδιενέργεια σχεδόν 200 φορές μεγαλύτερη από αυτή των βομβών στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Το ραδιενεργό νέφος σάρωσε την Ευρώπη, ενώ Ουκρανία, Λευκορωσία και Ρωσία επλήγησαν περισσότερο, απορροφώντας το 63% της συνολικής ρύπανσης. Παρά την καταστροφή, ο σταθμός συνέχισε να λειτουργεί μέχρι το 2000. Σήμερα, η Ουκρανία σχεδιάζει να μετατρέψει τη Ζώνη Αποκλεισμού σε πεδίο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Η μυστηριώδης φύση της καταστροφής έχει γεννήσει δεκάδες θεωρίες συνωμοσίας:
- Η κοινότητα της αθανασίας στη Γαύδο: Φήμες θέλουν Ρώσους επιστήμονες και επιζώντες του Τσερνόμπιλ να ζουν απομονωμένοι στο νησί, επιδιώκοντας την αθανασία.
- Παρέμβαση της KGB: Θεωρίες υποστηρίζουν ότι το ατύχημα ήταν αποτέλεσμα σαμποτάζ της σοβιετικής υπηρεσίας, για να μονοπωλήσει η ΕΣΣΔ την ενεργειακή αγορά.
- Εξωγήινη παρέμβαση: Αυτόπτες μάρτυρες αναφέρουν θέαση UFO πριν και μετά το ατύχημα.
- Το μυστικό ραντάρ Duga-3: Κάποιοι πιστεύουν ότι το τεράστιο στρατιωτικό ραντάρ κοντά στο Τσερνόμπιλ σχετιζόταν με πειράματα που οδήγησαν στην έκρηξη.
- Αμερικανική ανάμειξη: Άλλοι θεωρούν ότι πράκτορες της CIA σαμποτάρισαν το εργοστάσιο για να περιορίσουν τις πυρηνικές δυνατότητες της ΕΣΣΔ.
Σαράντα χρόνια μετά, το Τσερνόμπιλ παραμένει σύμβολο της δύναμης —και της απροσεξίας— του ανθρώπου απέναντι στη φύση. Η πρόσφατη ζημιά στο NSC υπενθυμίζει πως η διαχείριση αυτής της κληρονομιάς απαιτεί συνεχή εγρήγορση, διεθνή συνεργασία και θάρρος για να προληφθεί μια νέα καταστροφή.
