Γιατί ο άνθρωπος ξέρει πως στο τέλος θα πεθάνει...
Από την Ευτυχία Παπούλια
Κοινωνιολόγος
Ο Θάνατος δεν είναι όταν σβήνουν τα φώτα. Είναι το σβήσιμο της λάμπας επειδή ήρθε η αυγή.
Ταγκόρ
Δύο ισχυρές γυναίκες της πολιτικής μας ζωής, η Ντόρα και η Φώφη, που έχουν κερδίσει την εκτίμηση όλων με το ήθος τους, μας συγκίνησαν, ανακοινώνοντας το πρόβλημα υγείας που αντιμετωπίζουν αλλά και την διάθεσή τους να παλέψουν και να κερδίσουν και αυτήν την μάχη… Η Φώφη, όπως τη αποκαλούσαμε πάντα, δεν τα κατάφερε, βυθίζοντας στην θλίψη οικογένεια και φίλους. Δεν είναι εύκολο για ένα δημόσιο πρόσωπο, στο οποίο έχουμε αναθέσει να παίξει κάποιο ρόλο και στην δική μας ζωή, να ανακοινώσει κάποιο πρόβλημα υγείας του, άλλωστε δεν είναι και υποχρέωσή του, τυπικά τουλάχιστον. Γιατί ο θαυμασμός που νιώθουν οι πολίτες γι’ αυτά τα πρόσωπα, εκφυλίζεται σε ‘συμπόνια’ που πολλές φορές αγγίζει τα όρια του οίκτου κι’ αυτό τραυματίζει την αξιοπρέπειά τους.
Εχουν γραφτεί πολλά, αυτές τις μέρες, ειδικότερα για την περίπτωση αυτών των δυο προβεβλημένων γυναικών, σχετικά με τις θεραπευτικές ιδιότητες της δημόσιας αφήγησης η έστω την παρηγοριά, για μια αρρώστια, που ακόμα αδυνατούμε και να την κατονομάσουμε και την ξορκίζουμε ως την ‘κακιά αρρώστια’, αν δηλαδή μπορεί να καταπραΰνει την ψυχή, όταν κάποιος ‘μοιράζεται’ το πρόβλημά του με άλλους… Πόση αλήθεια μπορεί να κρύβει μια τέτοια προσδοκία;
Μάχες…
Ακούμε συχνά για ‘μάχες’ που δίνουν συνάνθρωποί μας σε κάποια εντατική και χειροκροτούμε όταν κάποιος βγαίνει απο εκεί νικητής, αγνοώντας σε ορισμένες περιπτώσεις το ‘τίμημα’ και τις απώλειες απ’ αυτήν την μάχη, που στο τέλος, αυτό το υπόλοιπο ζωής που κερδήθηκε να μην έχει κανένα απολύτως νόημα, καμία αξία, μια που αυτό που θα έχει απομείνει θα είναι ένα σώμα που απλά θα αναπνέει χωρίς καμία άλλη λειτουργία. Κυρίως, όμως, χωρίς νοητική, συναισθηματική, πνευματική, απ’ αυτές που στους περισσότερους τουλάχιστον ανθρώπους, δίνουν και το νόημα στην ζωή τους. Παρ’ όλο που κάποιοι δεν αντέχουν μια τέτοια ποιότητα ζωής και δίνουν ένα τέλος, τόσο στην δική τους, όσο και σε αγαπημένα τους πρόσωπα, το δίλημμα του Άμλετ ‘να ζήσει μια τέτοια ζωή ή να μην την ζήσει’ είναι αδιανόητο και τρομάζει έστω σαν σκέψη…
Αναγκαιότητα
Ωστόσο, όσες μάχες κι’ αν κερδίσουμε, όπου αυτές πρέπει να δίνονται, γνωρίζουμε ότι στο τέλος ο πόλεμος θα χαθεί…Όλες αυτές οι μάχες, που δίνονται καθημερινά στις εντατικές, απ’ τους ασθενείς, με την βοήθεια της επιστήμης, είναι στην πραγματικότητα ένας διαρκής πόλεμος να νικήσουμε το πεπρωμένο μας, το πεπερασμένο της ύπαρξής μας, τον θάνατο. Την κοινή μας μοίρα. Μια αναγκαιότητα, ο θάνατος, που είναι απαραίτητη για να αναγεννιέται στο διηνεκές μια νεα διαφορετική ζωή με καινούργια έμβια όντα, ίσως με κάποια είδη προς εξαφάνιση, γιατί όχι και του ίδιου του ανθρώπου…
Όμως αυτός ο συνεχής αγώνας να κρατηθούμε στην ζωή με κάθε κόστος, ψυχικό, σωματικό, οικονομικό, συνιστά μια άρνηση να αποδεχτούμε την προδιαγεγραμμένη εξέλιξη. Μια απληστία, όπως την αναφέρει ο Αισχύλος στην τραγωδία του ‘Επτά επι Θήβας’ του ανθρώπου, να μην είναι ευχαριστημένος μ’ αυτήν την χρονικά οριοθετημένη ζωή του και να θέλει να ζήσει λίγο ακόμη και λίγο ακόμη και ποτέ δεν παύει να διεκδικεί, έστω κάποιες βδομάδες ή και μήνες ζωής… ακόμη κι’ αν η ζωή έχει εξαντλήσει όλη της την γενναιοδωρία και του έχει χαρίσει λίγο ακόμη χρόνο ζωής, χωρίς ζωή.
Έχει κάποιο σκοπό η ζωή για να υπάρχει;
Γιατί ο άνθρωπος ξέρει πως στο τέλος θα πεθάνει… Εκείνο που δεν ξέρει, που δεν θέλει να ξέρει, είναι γιατί πρέπει να πεθαίνει… και γιατί να μην είναι αιώνιος. Γιατί αυτή η συνεχής αγωνία του θανάτου κρατάει σε μια μόνιμη ομηρία την ζωή και σε μια συνεχή εξάρτηση απ’ την επιστήμη, η οποία έχει περιορισμένες δυνατότητες και δεν μπορεί να εγγυηθεί μια ποιότητα ζωής κερδίζοντας μια ‘μάχη’.
Αφού η ζωή είναι τοσο όμορφη, γιατί να υπάρχουν οι αρρώστιες και τελικά ο θάνατος να θριαμβεύει; Έχει κάποιο σκοπό η ζωή για να υπάρχει; Θρησκείες, κυρίως αλλά και φιλοσοφίες, δομήθηκαν πάνω σ’ αυτά τα μεταφυσικά ερωτήματα χωρις να δοθεί κάποια ικανοποιητική απάντηση στην υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου… Η εποχή μας είναι παντελώς στεγνή απο πνευματικούς ηγέτες, φιλόσοφους, ποιητές, που να μην αναπαράγουν σκέψεις και στοχασμούς αλλων εποχών αλλά να έχουν ξεπηδήσει μέσα απ’ την σύγχρονη εποχή και να απηχούν την υπαρξιακή αγωνία της σημερινής εποχής…
Γι’ αυτό ας αναζητήσουμε μόνοι μας, έμμεσα, κάποιες απαντήσεις, με την μέθοδο που στα μαθηματικά γνωρίσαμε ως την ‘εις άτοπον υπαγωγή’: Γιατί πρέπει να πεθαίνουμε;… Γιατί να μην είμαστε αιώνιοι:… Αν αυριο η ζωή υποχωρούσε και ενέδιδε στις επιθυμίες μας για αθανασία του σώματός μας, στην λαχτάρα μας να ζήσουμε όλο και περισσότερο ή τουλάχιστον να αποφασίσουμε μόνοι μας πότε θα πεθάνουμε και μας χάριζε την αιωνιότητα, πώς θα ήταν οι κοινωνίες, ο κόσμος σε ένα, σε δύο, σε πενήντα, σε εκατό χρόνια;
Μια υπαρξιακή σύμβαση
Ο θάνατός μας, είναι η τελευταία συμβατική υποχρέωση απέναντι στην ζωή που γεννήθηκε ανάμεσα σε εμάς και εκείνη όταν ήρθαμε στον κόσμο, όταν μας δόθηκε αυτό το θείο δώρο της ζωης!… Να αντικρύσουμε αυτό το θαύμα της δημιουργίας!… Να ζήσουμε! ‘Γνωρίζαμε’ απο τότε πως κάποια στιγμή θα φύγουμε απ’ αυτόν τον κόσμο, δεν γνωρίζαμε όμως γιατί πρέπει να φύγουμε. Κι ο λόγος που πρέπει να αναχωρούμε απ’ αυτή την ζωή είναι γιατί αν είμασταν αιώνιοι το πρώτο είδος που θα εξαφανίζονταν απ’ τον πλανήτη θα ηταν ο ίδιος ο άνθρωπος… Όμως η ζωή πρέπει να ανανεώνεται, πρέπει να έρθει μια άλλη κοινωνία ανθρώπων, τελείως διαφορετική που δεν θα μπορούμε να εχουμε κάποια σχέση μαζί της όσες παρατάσεις ζωής κι αν μας δοθούν.
Και οι άλλες υποχρεώσεις απ’ αυτή την ‘υπαρξιακή σύμβαση’ είναι να σεβαστούμε αυτή την ζωή, να μην την ευτελίσουμε και να ‘αναχωρήσουμε μ’ αξιοπρέπεια αφήνοντας πίσω μας καθαρό τον πλανήτη για τις επόμενες γενιές. Η θλίψη, ο πόνος, η διαμαρτυρία δεν ταιριάζουν σ’ αυτήν την τελευταία πράξη της παράστασης της ζωής μας… Όπως και στην ζωή στο τέλος κάθε θεατρικής παράστασης, ταιριάζει το χειροκρότημα έτσι και τώρα, είτε επιλέξαμε να βιώσουμε την ζωή μας ως μια φάρσα, μια κωμωδία, ένα δράμα, μια επιθεώρηση, ακόμη και ως τραγωδία… Κι ας παιχτεί αυτή η τελευταία πράξη μας με ελάχιστους, λίγους, πολύ λίγους ‘θεατές’ στην πλατεία… Ίσως καμιά φορά και με τον ‘πρωταγωνιστή’ μόνο του, όπως, μπορεί να ήταν και σε όλη του την ζωή…
Για την Έντυπη Έκδοση
