Επανάσταση 1821 Σανταρόζα: Ένας σπουδαίος φιλέλληνας που έπεσε μαχόμενος ενάντια στην εισβολή του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο.
Ανάμεσα στα πλήθη των φιλελλήνων που συνέρρεαν κατά την περίοδο της επανάστασης του 1821 στην μαχόμενη Ελλάδα, ξεχωριστή θέση κατέχει ο Ιταλός κόμης Σαντόρε ντι Σανταρόζα. Γεννημένος στην περιοχή του Πεδεμοντίου, ακολούθησε από νωρίς το στρατιωτικό επάγγελμα, λαμβάνοντας μέρος σχεδόν σε όλες τις μάχες κατά του Ναπολέοντα Α΄ στην Ιταλία. Μετά την κατάληψη της πατρίδας του από τα γαλλικά στρατεύματα ιδιώτευσε για να επανέλθει στις τάξεις του στρατού με την πτώση του Ναπολέοντα και υποκίνησε επανάσταση στο Πεδεμόντιο κατά της αυστριακής κατοχής. Διετέλεσε μάλιστα των Στρατιωτικών της επαναστατικής κυβέρνησης μέχρι την αποτυχία της επανάστασης, όταν και κατέφυγε στη Γαλλία, την Ελβετία και τελικά στο Λονδίνο.
Εκεί Έλληνες της τοπικής επαναστατικής επιτροπής τον κάλεσαν να συμμετάσχει στον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων, πρόταση που αποδέχθηκε με χαρά, φθάνοντας τον Δεκέμβριο του 1824 στο Ναύπλιο. Από εκεί αρχικά μετέβη στην Επίδαυρο, την Αίγινα και την Αθήνα προς επίσκεψη των αρχαιοτήτων που είχε μέχρι τότε ακουστά και θαύμαζε. Ως απλός στρατιώτης υιοθέτησε το ψευδώνυμο Ντερόσι και ακολούθησε τον Γεώργιο Κουντουριώτη και τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο στις επιχειρήσεις τους στην Πύλο και στις 20 Απριλίου του 1825 κατάφερε και εισήλθε στο φρούριο Νεόκαστρο της Πύλου. Ακολούθως ως παλαίμαχος στρατιωτικός έδωσε εντολή για άμεση επισκευή διαφόρων τμημάτων του πλην όμως δεν εισακούσθηκε.
1821 Σανταρόζα: Το τέλος στη Σφακτηρία
Στις 7 Μαρτίου ο αγωνιζόμενος από τη νήσο Σφακτηρία Αναγνωσταράς ζήτησε ως βοήθεια ενισχύσεις από το Νεόκαστρο και μεταξύ των 100 περίπου αγωνιστών που εστάλησαν ήταν και ο Ντερόσι. Όταν την επόμενη ημέρα ξεκίνησε την επίθεση κατά της Σφακτηρίας ο Αιγύπτιος στρατηγός Ιμπραήμ Πασάς, ο Ντερόσι τραυματίσθηκε βαριά, αρνούμενος όμως να παραδοθεί ένας Αιγύπτιος στρατιώτης τον φόνευσε και στη συνέχεια του αφαίρεσε από τα ρούχα του κάποια χρήματα και μία σφραγίδα. Από αυτή πληροφορήθηκε περί της τύχης του ένας φίλος του που υπηρετούσε στον αιγυπτιακό στόλο, όπως έγραψε αργότερα στο ημερολόγιό του.
1821 Σανταρόζα: Μια… ερωτική επιστολή
Ο Σανταρόζα προτού κατέβει στην Ελλάδα έγραψε από την Αγγλία στον Γάλλο φίλο του και φιλόσοφο Βικτόρ Κουζέν τα εξής: «Φίλε μου, την Ελλάδα, την πατρίδα του Σωκράτους, την αγαπώ με έρωτα, που έχει μέσα του κάτι το ιερό. Ο ελληνικός λαός, γενναίος, αγαθός, που έχει επιζήσει ύστερα από ολόκληρους αιώνες δουλείας, είναι αδελφός του δικού μου λαού. Κοινές είναι οι τύχες της Ιταλίας και της Ελλάδας, και επειδή δεν μπορώ να κάνω τίποτε για την πατρίδα μου, οφείλω ν’ αφιερώσω τα λίγα χρόνια της ακμής που μου μένουν…».
