Κορονοϊός: Μια πανδημία, όπως αυτή του κορονοϊού, και η συνακόλουθη κρίση εμπνέει φυσικά εικασίες πως θα αλλάξει τα πάντα. Ωστόσο, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι ένας πολύ πιο θανατηφόρος προκάτοχός της, η Ισπανική Γρίπη, σκότωσε 50 εκατομμύρια έως 100 εκατομμύρια ανθρώπους μεταξύ του 1918 και του 1920, αλλά ακολούθησαν τα Roaring ’20s, δηλαδή μια δεκαετία ευρείας οικονομικής ανάπτυξης. Πιθανότατα η Ισπανική Γρίπη επιτάχυνε απλώς τις τάσεις που ήταν ήδη σε εξέλιξη. Το ίδιο μπορεί να ισχύει σήμερα. Ο κορονοϊός χτύπησε σε μια εποχή που ο κόσμος είχε ήδη εμφανίσει τάσεις εσωστρέφειας, σε μεγάλο βαθμό ως αντίδραση στην παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008. Τα έθνη άρχισαν να δημιουργούν εμπόδια στην ελεύθερη ροή ανθρώπων, χρημάτων και αγαθών, ακόμη και όταν η ροή δεδομένων στο διαδίκτυο συνεχίστηκε αμείωτη.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι όλες αυτές οι τάσεις επιταχύνονται τώρα, ιδίως σε χώρες με επικεφαλής λαϊκιστές, οι οποίες εκμεταλλεύονται την πανδημία για να δημιουργήσουν εμπόδια που ήθελαν ούτως ή άλλως. Και καθώς το lock down αναγκάζει τους ανθρώπους να εργάζονται, να ψωνίζουν ή να σπουδάζουν από στο σπίτι, η κίνηση στο διαδίκτυο έχει αυξηθεί 50 έως 70 τοις εκατό στις ανεπτυγμένες χώρες – δημιουργώντας νέες συνήθειες που σε διάφορους βαθμούς θα μπορούσαν να ξεπεράσουν την πανδημία.
Κορονοϊός: Η εσωστρέφεια επιταχύνεται
Επομένως, η εποχή μετά τον κορονοϊό είναι πιθανό να μοιάζει πολύ με την εποχή μετά την κρίση του 2008, αλλά με τις τάσεις εσωστρέφειας να μεγεθύνονται. Οι λαϊκιστές ηγέτες ενθαρρύνουν την ξενοφοβία. Τα έθνη είναι λιγότερο πρόθυμα να εκθέσουν τον εαυτό τους στο παγκόσμιο εμπόριο, τις παγκόσμιες τράπεζες και τη διεθνή μετανάστευση. Οι εθνικές οικονομίες εξαρτώνται περισσότερο από τις τοπικές βιομηχανίες και γενικώς οι άνθρωποι παντού υποχωρούν στην ασφάλεια του σπιτιού τους για να αναζητήσουν εργασία, εκπαίδευση και ψυχαγωγία στον εντυπωσιακό κόσμο της διαδικτυακής οικονομίας.
Πτώση του παγκοσμίου εμπορίου
Το παγκόσμιο εμπόριο προβλέπεται να μειωθεί περίπου 15% το 2020 και η έκταση της ανάκαμψης μετά τον ιό θα μπορούσε να μετριαστεί από μια πιο διχαστική εμπορική πολιτική. Ο Πρόεδρος Τραμπ έχει αναθερμάνει την ρητορική του κατά της παγκοσμιοποίησης, του ελεύθερου εμπορίου και φυσικά της Κίνας. Η μεγάλη διαφορά τώρα είναι ότι ρητορική κατά της Κίνας γίνεται πιο έντονη και κοινή σε πολλά έθνη, όπως η Βρετανία, η Γαλλία, η Ινδία, η Βραζιλία, η Ιταλία και η Ιαπωνία. Και η ρητορική κατά του ελεύθερου εμπορίου υιοθετήθηκε ακόμη και από έναν από τους τελευταίους υπέρμαχους παγκοσμιοποίησης, τον Πρόεδρο Εμμανουήλ Μακρόν της Γαλλίας. «Η εκχώρηση της τροφοδοσίας μας σε άλλους» είναι τρέλα. Πρέπει να ανακτήσουμε τον έλεγχο », προειδοποίησε τον Μάρτιο.
Ο εθνικισμός των τροφίμων
Πολλά έθνη ασχολούνται με μια μορφή εθνικισμού τροφίμων. Η Γαλλία, η Ισπανία και η Ιταλία ήταν μεταξύ των χωρών που πίεζαν την Ευρωπαϊκή Ένωση να προστατεύσουν τους αγρότες τους πριν από την πανδημία, και πιέζουν πιο σκληρά τώρα. Η Ρωσία, ο μεγαλύτερος εξαγωγέας σιταριού στον κόσμο, επέβαλε ποσοστώσεις στις εξαγωγές σιτηρών. Το Βιετνάμ, ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς ρυζιού, ανέστειλε τις εξαγωγές ρυζιού. Περισσότερα από 60 έθνη έχουν περιορίσει ή απαγορεύσει τις εξαγωγές μάσκας προσώπου, γαντιών και άλλου προσωπικού προστατευτικού εξοπλισμού, αφήνοντας πολλά φτωχά έθνη που δεν κατασκευάζουν αυτά τα προϊόντα γυμνά απέναντι στην πανδημία.
Η δημοκρατία σε αποδρομή
Η δημοκρατία βρισκόταν αποδρομή, πριν εμφανιστεί ο ιός. Τώρα οι ηγέτες με αυταρχικές τάσεις θα βγουν από την πανδημία ενισχυμένοι με τη δύναμη ελέγχουν το κατά πόσον οι κοινωνίες τους θα είναι ανοιχτές ή κλειστές. Αλλά και το πνεύμα της παγκοσμιοποίησης εξασθενεί. Οι επενδυτές κάποτε ενθουσιασμένοι από την προοπτική να κερδίσουν περιουσίες στον αναδυόμενο κόσμο, μειώθηκαν από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Η υποχώρηση επιταχύνθηκε τους πρώτους τρεις μήνες του τρέχοντος έτους, όταν περισσότερα από 90 δισεκατομμύρια δολάρια αποσύρθηκαν από τις αναδυόμενες χρηματιστηριακές αγορές.
Η κρίση χρέους
Η απο-παγκοσμιοποίηση της χρηματοδότησης φτάνει βαθύτερα και στις αγορές χρέους. Μετά το 1980, ένας συνδυασμός πτώσης επιτοκίων και χρηματοπιστωτικής απορρύθμισης πυροδότησε μια παγκόσμια έκρηξη δανεισμού η οποία – μέχρι την παραμονή της κρίσης του 2008 – είχε τριπλασιάσει το παγκόσμιο χρέος σε τρεις φορές την παγκόσμια οικονομική παραγωγή. Η πιστωτική κατάρρευση εκείνη τη χρονιά έπληξε τις τράπεζες και τα νοικοκυριά ιδιαίτερα σκληρά και τους άφησε με έναν γενικευμένο φόβο να αναλάβουν νέο χρέος. Τώρα, οι οικονομικοί αποκλεισμοί διακόπτουν τις ταμειακές ροές των μεγάλων χρεωμένων εταιρειών από τις Ηνωμένες Πολιτείες προς την Ευρώπη και την Ασία, απειλώντας να τις οδηγήσουν σε χρεοκοπία και να επιβαρύνουν πολλούς από αυτούς με μια σοβαρή περίπτωση χρεοφοβίας. Αυτό θα αφήσει μόνο μια σημαντική κατηγορία δανειοληπτών – κυβερνήσεις – με την εμπιστοσύνη να αναλάβουν νέο χρέος, αν και αυτό μόνο επειδή μπορούν να εκτυπώσουν χρήματα για να καλύψουν τις πληρωμές.
Οι γραμμές προμήθειας
Η υποχώρηση προς τα μέσα έχει εμπνεύσει πολλά έθνη να επανεξετάσουν τις γραμμές προμήθειας που τώρα περιτυλίγονται σε όλο τον κόσμο και οδηγούν, συνήθως, σε εργοστάσια στην Κίνα. Στις αρχές του 2007, η Κίνα ήταν το εργοστάσιο συναρμολόγησης του κόσμου, που παρήγαγε σχεδόν το ένα πέμπτο της οικονομικής του παραγωγής συναρμολογώντας εξαρτήματα που κατασκευάστηκαν αλλού σε τελικά προϊόντα, αλλά το μερίδιο αυτό είχε μειωθεί σε λιγότερο από το ένα δέκατο από τη στιγμή που από τον κορονοϊό. Μια πρόσφατη έρευνα που κάλυψε 12 παγκόσμιες βιομηχανίες διαπίστωσε ότι εταιρείες σε 10 από αυτές, συμπεριλαμβανομένων αυτοκινήτων, ημιαγωγών και ιατρικού εξοπλισμού, κινούνται ή σχεδιάζουν να μετακινήσουν τουλάχιστον μέρος των αλυσίδων εφοδιασμού τους, κάτι που στις περισσότερες περιπτώσεις θα σημαίνει εκτός Κίνας.
Δώρο στους λαϊκιστές
Η πανδημία ήρθε σαν ένα δώρο από τη φύση στους λαϊκιστές που θέλουν να ελέγχουν τα πάντα. Τα τελευταία χρόνια, η Κίνα ηγείται του δρόμου για τη δημιουργία ενός εθνικού διαδικτύου, σφραγισμένου από τον ευρύτερο ιστό. Η Ρωσία, η Ινδονησία και άλλοι ακολουθούν το παράδειγμά της. Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας παρακολουθεί έναν αυξανόμενο αριθμό απαγορεύσεων στο Διαδίκτυο, συμπεριλαμβανομένων μέτρων που προσπαθούν να διασφαλίσουν ότι τα δεδομένα αποθηκεύονται τοπικά και είναι δύσκολο να μεταφερθούν στο εξωτερικό. Στη δεκαετία του 2010 ο αριθμός των κανόνων «εντοπισμού δεδομένων» διπλασιάστηκε παγκοσμίως σε πάνω από 80.
Η μετάβαση στη διαδικτυακή οικονομία
Σε κάποιο βαθμό, αυτοί οι κανόνες έχουν αρχίσει να κατευθύνουν την κίνηση στο Διαδίκτυο σε εθνικά κανάλια, αλλά χωρίς να επιβραδύνουν την αύξηση του συνολικού όγκου. Η άνοδος της κυκλοφορίας τους τελευταίους δύο μήνες, ωστόσο, έχει επιταχύνει σημαντικά τη μετάβαση σε μια διαδικτυακή οικονομία, στην οποία οι άνθρωποι έρχονται σε επαφή οθόνη με οθόνη, όχι πρόσωπο με πρόσωπο. Οι πλατφόρμες κοινωνικών μέσων ενημέρωσης αναφέρουν τη χρήση αρχείων, ιδιαίτερα σε χώρες που έχουν πληγεί σοβαρά, όπου το Διαδίκτυο αποτελεί πλέον σωτηρία για πληροφορίες σχετικά με την πανδημία. Ο αριθμός των ενεργών χρηστών του Google Classroom έχει διπλασιαστεί σε περισσότερα από 100 εκατομμύρια από τις αρχές Μαρτίου.
Η αύξηση της τηλεργασίας
Η Sector and Sovereign Research, μια ερευνητική εταιρεία, εκτιμά ότι από περίπου 40 εκατομμύρια Αμερικανούς που κατέχουν θέσεις εργασίας, ο αριθμός που εργάζεται εξ αποστάσεως έχει τριπλασιαστεί από τον Ιανουάριο σε σχεδόν 25 εκατομμύρια από οκτώ εκατομμύρια – και προβλέπει ότι περίπου τρία εκατομμύρια από αυτό το νέο είδος εργασίας θα εξακολουθήσει να γίνεται από το σπίτι αφού περάσει η πανδημία. Οι πάροχοι τηλεδιάσκεψης προσπαθούν να χειριστούν τον όγκο των συμμετεχόντων – από 10 εκατομμύρια σε πάνω από 300 εκατομμύρια την ημέρα στο Zoom, για παράδειγμα. Οι αναλυτές τεχνολογίας αναμένουν ότι αυτό το κύμα θα εξασθενίσει μετά την πανδημία. Ωστόσο, άτομα που δεν είχαν σκεφτεί ποτέ να δοκιμάσουν διαδικτυακή εργασία, εκπαίδευση ή ψώνια έχουν μάθει τα βασικά και πολλοί θεωρούν ότι αυτό δεν είναι τόσο κακό. Παράλληλα, το ψηφιακό παιχνίδι ανεβαίνει σταθερά.
Το διαδικτυακό παιχνίδι
Ακόμη και πριν από αυτό το έτος, η άνοδος των διαδικτυακών παιχνιδιών είχε μετατρέψει τα παιχνίδια σε παγκόσμια βιομηχανία 150 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που εξακολουθεί να αναπτύσσεται γρήγορα. Η Verizon αναφέρει ότι ο όγκος των δεδομένων αυξάνεται γενικά, αλλά ειδικά για τα ψηφιακά παιχνίδια, αυξήθηκε κατά 75% τον Μάρτιο. Την πρώτη εβδομάδα του Απριλίου, οι καταναλωτικές δαπάνες των ΗΠΑ για βιντεοπαιχνίδια αυξήθηκαν κατά 95%, σε σύγκριση με την ίδια εβδομάδα του προηγούμενου έτους, ενώ οι δαπάνες σε κινηματογράφους μειώθηκαν κατά 99%.
Εικονική οικονομία
Αν και η άνοδος της εικονικής οικονομίας είναι επίσης μια στροφή προς τα μέσα, προς τον μοναχικό εργαζόμενο που είναι ασφαλής στο σπίτι μπροστά από μια οθόνη, η νέα εστίασή της στην αποδοτικότητα και τη δημιουργικότητα θα μπορούσε να αυξήσει την παραγωγικότητα τα επόμενα χρόνια και να μειώσει την παγκόσμια επιβράδυνση. Η παγκόσμια οικονομία ανέκαμψε αργά μετά την κρίση του 2008, κυρίως λόγω της απο-παγκοσμιοποίησης. Τώρα οι βραδύτερες ροές ανθρώπων, χρημάτων και αγαθών απειλούν προς την ίδια κατεύθυνση με λιγότερο ανταγωνισμό και επενδύσεις.
The Pandemic Isn’t Changing Everything, Ruchir Sharma, NY Times.
